Aktar fondi tal-UE ghall-ambjent

Ftit iżjed minn ġimgħa ilu, il-Ministeru mmexxi minni rċieva l-aħbar tajba li żewġ proġetti proposti minnu ġew aċċettatti mill-Kummissjoni Ewropea biex jirċievu fondi Ewropej taħt il-kappa tal-Life+, fondi li jmorru għall-proġetti ambjentali innovattivi. Din kienet l-ewwel darba f’numru ta’ snin li Malta rnexxilha jkollha proġetti li jiksbu fondi taħt dan il-programm tal-UE, u tnejn mill-erba’ proġetti Maltin aċċettatti huma mmexxija mill-Ministeru tieghi. Bejniethom dawn iż-żewġ proġetti se jkunu qed ifissru investiment ta’ madwar 3.3 miljun ewro fl-ambjent Malti li minnhom ftit anqas minn nofshom huma fondi Ewropej.

Wieħed mill-proġetti huwa dwar il-karozzi elettriċi li qed isir flimkien mal-Enemalta, Transport Malta u l-Ministeru ta’ Għawdex. Se nkunu qed nixtru 24 vettura ta’ daqsijiet u għamliet differenti li se nqassmuhom lil persuni minn mixjiet differenti tal-ħajja (wara proċess tal-għażla trasparenti) u xi dipartimenti tal-gvern għal madwar sena kif ukoll ninstallaw mitt charging point madwar Malta. Matul dan il-perijodu se jkunu qed nevalwaw l-esperjenza ta’ dawn in-nies u nikkomunikawha lill-pubbliku biex nuru li t-trasport b’vetturi eletriċi, li llum jħabbtuha ma’ vetturi normali li jaħarqu l-petrol jew id-diesel huma alternattiva vijabbli u nħeġġu lil iktar niex jinvestu fihom. Hekk nikkontribwixxu biex ikollna iktar arja nadifa billi nnaqqsu t-tniġġis mid-dħaħen tal-karozzi, u nnaqqsu l-impatt tat-trasport privat fuq il-bidla fil-klima.

Il-proġett l-ieħor huwa mibni fuq kampanja ta’ informazzjoni dwar in-nitrati fl-agrikultura. Kif nafu Malta għandha rata għolja wisq ta’ nitrati fl-ilma tal-pjan, u dan il-gvern impenja ruhu li jaħdem biex din ir-rata tonqos. Nafu li dan hu proċess li jieħu fit-tul, madwar 30 jew 40 sena, iżda jekk ma nibdewx ma naslux. Is-sena li għaddiet nhedejna abbozz ta’ pjan ta’ azzjoni dwar in-nitrati li wara proċess ta’ konsultazzjoni twil, wasal biex jiġi ffinalizzat. Biss ħassejna li minbarra r-regolamenti u l-infurzar tagħhom irridu ukoll nedukaw lill-poplu inġenerali u b’mod speċjali lill-bdiewa.

Nemmnu li mportanti nfehmu lill-bdiewa dwar l-impatt tan-nitrati fuq l-ambjent u kemm huwa aħjar, anki għall-buthom, li jnaqsu l-ammont ta’ nitrati li jitfghu fil-ħamrija. Dan il-proġett se jkun qed jgħina nedukaw u ngħinu lill-bdiewa biex ibiddlu l-prattiċi tagħhom ħalli jibqgħu jagħtuna prodott ta’ kwalità u dan billi jnaqqsu l-ammont ta’ nitrati li jużaw. Ghal dan il-ghan fil-bidu ta’ Settembru ta’ din is-sena, il-Ministeru se jniedi kampanja ta’ informazzjoni u komunikazzjoni dwar l-użu tajjeb u l-immaniġjar tan-nitrati fl-agrikultura u t-trobbija ta’ l-annimali. Din il-kampanja ser tindirizza lill-bdiewa u r-raħħala kif ukoll il-pubbliku u ser tkun parzjalment iffinanzjata permezz ta’ LIFE+.

Il-Partit Laburista - Ghadu kif kien

Ara veru l-Partit Laburista ma jinbidilx. Fis-70 u 80 kien juza l-vjolenza fizika, illum sar juza l-vjolenza morali biex ikisser persuna. Bilfors tasal ghal din il-konkluzzjoni meta tara x’qal il-bierah il-mexxej tal-PL, Joseph Muscat, fuq Edgar Galea Curmi u l-istorja ta’ proceduri kontra missier Cyrus Engerer. Mela minkejja li Cyrus Engerer kien diga telaq mill-PN u ghajjar lil Prim Ministru Gonzi “dittatur”, il-Kap tas-Segreterija tal-Prim Ministru jiltaqa xorta ma’ Cyrus u jaghmel telefonata fil-presenza ta’ Cyrus lill-Kummissarju tal-Pulizija halli dan ikellem lill-avukat ta’ missier Cyrus. Talab lill-Kummissarju jispjega lill-avukat ta' missier Cyrus li l-proceduri ma kellhom xejn x’jaqsmu ma’ kif kien gie allegat mill-avukat ta’ missieru, igifieri li mhux veru li l-proceduri kienu nbdew wara t-tluq ta’ Cyrus lejn il-Partit Laburista.

Mela jekk xejn Edgar Galea Curmi ghamel mossa biex persuna li halla lil PN u ssieheb mal-PL jinghata gustifikazzjoni u zgur m’ghamilx xi mossa biex isallab lil Cyrus. Imma l-Kap tal-Opposizzjoni jitlob ir-rizenja ta’ Edgar ghax “interferixxa” ! Mela l-ewwel jaghmlu gurnata jghidu li l-proceduri tal-Puluzija kontra Cyrus u missieru, fuq zewg kazijiet separati minn xulxin, m’huma xejn hlief tpattija tal-Gvern kontra Cyrus ghax telaq mill-PN. Imbaghad filghaxija l-Kap tal-Opposizzjoni jitlob ir-rizenja tal-Kap tas-Segreterija tal-PM ghax dan ghamel telefonata lill-Kummissarju halli dan ikellem lill-avukat ta’ missier Cyrus u jispjegalu l-kaz kontra missier Cyrus kien twieled qabel ma Cyrus ddecieda li jitlaq mill-PN !

Il-vjolenza morali tal-PL ma tafx limitu. Araw x’kiteb Membru Parlamentari tal-PL fuq Facebook il-bierah filghodu “Meta nies bla skruplu, anki jekk bir-raggiera fuq rashom, imexxu partit li jitlef l-appogg demokratiku, izda jridu jibqghu jiggranfaw mal-poter, ikunu lesti juzaw anki l-pulizija biex ibezzghu u jikkastigaw lil dawk li jitilquhom u b'hekk jippruvaw jintimidaw lin-nies biex ma jitilquhomx.”

Ara veru l-ispizjar milli jkollu jaghtik ! Min kitibha din ? Hadd hlief Evarist Bartolo. Wiehed minn dawk li jaf ezattament x’kapaci jaghmel partit li jkun tilef l-appogg demokratiku kif kien il-kaz tal-Partit Laburista bejn l-1981 u l-1987 ! U hu dakinhar fejn kien ?! Kien fuq in-naha ta’ regim li uza l-pulizija kontra l-espressjoni hielsa, uza l-pulizija biex tittortura lil dawk li ma jaqblux mar-regim, uza l-pulizija biex toqtol go d-depot lil dawk li ma kienux jaqblu mar-regim ! Dakinhar il-Pulizija mhux “klieb tal-ghassa” kienu imma qattiela u min iddefendihom kien komplici.

U mbaghad fuq Facebook biex jaqbel ma’ Varist jikteb wiehed Alan Picco, Kunsillier Lokali tal-PL fuq Hal-Ghaxaq. Dan il-kunjom ifakkarni f’wiehed ufficjal tal-pulizija li fi zmien ir-regim Socjalista kien involut fil-frame-up ta’ Pietru Pawl Busuttil u f’kazijiet ohra ! Dakinhar il-Gvern ma kellux l-appogg tal-poplu izda Varist kien quddiem nett biex jiddefendih !

Breivik, Lowell u Muscat

Dak li gara fin-Norvegja nhar il-Gimgha li ghadda fejn estremista ta’ 32 sena Anders Behring Breivik spicca qatel 76 persuna, fosthom 68 zaghzugh, juri ghal darb’ohra ir-responsabilita’ li jerfghu il-politici fid-diskorsi taghhom. Facli hafna li biex nkunu popolari anzi populisti, naghmlu diskorsi li jbezzghu s-socjeta’ mill-influss multi-kulturali fis-socjeta’ taghhom. Bid-diskorsi taghhom kapaci jwelldu monstri socjali bhal Behring Breivik, li jhossu konvint li dak li ghamel ghamlu fl-interess tas-socjeta’ Norvegiza.

Interessanti l-fatt li dan Anders Behring Breivik kien gie Malta u skond il-MaltaToday “kien f’kuntatt mal-partit ta’ Norman Lowell”. Fil-bidu ta’ Mejju ta’ din is-sena s-Sunday Times kienet rrapurtat li "the far-right leader Norman Lowell will instruct his supporters to vote for the Labour Party at the next general election if Joseph Muscat sticks to his promise to take concrete action against African immigrants." Lowell kien ikkwotat li qal "the Leader of the Opposition is showing recently that his heart is beating in the right place." Il-Partit Laburista kellu joħroġ stqarrija jiddisassoċja ruħu mill-kummenti ta’ Norman Lowell.

Jidher li Lowell ħasad lil Muscat. Pero jidher li Muscat biss inħasad peress li l-posizzjonijiet xenofobi tal-Kap tal-Oppożizzjoni kienu iktar jixirqu lil xi ħadd estrem bħalma hu Lowell milli lil min ipinġi lilu nnifsu bħala progressiv, moderat u ġdid. Min jiżra r-riħ jaħsad tempesta jgħid il-Malti.

Jibqa l-fatt li l-Kap tal-Opposizzjoni xejn ma ddejjaq jaghmel diskors fejn sahansitra sahaq li pajjizna kellu jhalli persuni li harbu mill-Libja f’nofs ta’ bahar u li l-forzi armati ma kellhomx imorru jassistuhom. Ezempju iehor ta’ immaturita’ politika. Hija mmaturita politika bhal din li tkebbes politika ta’ mibgheda mibnija mill-biza ta’ influss ta’ persuni differenti li whud isostnu li jisirqu l-opportunitajiet lill-persuni li jghixu f’pajjizna. Mhux qed nghid li Joseph Muscat qatt appella ghal vjolenza, imma r-responsabilita’ politika ma titlobx biss li ma nappellawx ghall-vjolenza. Ir-responsabilita’ politika titlob li ahna l-politici nkunu aktar minn meqjusa fi kliemna halli ma nxettlux kultura u attitudni xenofoba.

Rahal b'sens qawwi ta' komunita'

Il-gimgha l-ohra mort il-Gharghur niftah flimkien mas-Sindku Mario Gauci, shelter tal-gwerra li ghadu kemm tnaddaf biex il-pubbliku jkunu jista jzuru. Hafna minnu kien ntradam. Onestament wiehed mill-isbah shelters li rajt. Intrama bil-mudelli u oggetti ta’ zmien il-gwerra biex jaghti idea lill-pubbliku kif in-nies kienu jghixu f’dan l-ispazju ta’ refugju. U zgur li se jkun attrazzjoni ohra ghal dan ir-rahal li verament huwa ghal qalbi. L-ghatx ghal postijiet bhal dawn deher car bir-rispons tal-pubbliku Gharghurin li attenda bi hgaru ghal dan il-ftuh.

Wiehed irid jiftakar li matul it-Tieni Gwerra Dinjija l-Gharghur kien laqa’ fih bosta persuni minn bliet u rhula ohra. Il-Kappillan qalli li fid-dar tal-kappillan waqt il-gwerra biss biss laqghet go fiha mhux anqas minn 35 persuna f’waqt wiehed ! Qalli li kienu spiccaw bnew forn imdaqqas go l-istess dar biex jahmu l-hobz ghalihom u ghal ohrajn fil-komunita’.

Ir-rahal tal-Gharghur jigbidni minhabba s-sens qawwi ta’ komunita’ li wiehed isib fih. Ir-residenti bl-ebda mod ma jghixu f;dormitorju. Sfortunatament xi kultant certi lokalitajiet, specjalment dawk li twieldu fl-ahhar 30 jew 40 sena, ghadhom kemm xejn dormitorji fejn ir-residenti bilkemm ikollhom kuntatt mal-kumplament tar-residenti. Il-Gharghur mhuwiex hekk. Mit-twelid tal-Kunsill anzi s-sens komunitarju kompla jissahhah. U jidher bic-car li l-Kunsill jinvolvi b’mod haj lill-hafna ghaqdiet kulturali li jezistu f’dan ir-rahal.

Huwa dan l-ispirtu komunitarju li wassal ukoll biex jittiehdu diversi inizjattivi matul l-ahhar snin, ghal liema inizjattivi l-Ministeru tieghi ta l-kontribut anke tieghu. Ghenna fost affarijiet ohra biex jigi restawrat it-Torri tas-Semaforu, giet restawrata l-Kappella ta’ San Gwann fl-istess rahal, twessghet it-triq li twassal ghall-Kamra tan-Nar, sar xoghol fuq il-balavostri taz-zuntier, kif ukoll tajna l-ghajnuna taghna wkoll biex ftit granet ohra jinfetah ground bit-turf sintetiku. Dawn l-inizjattivi jkomplu jziedu s-sens qawwi ta’ komunita’ li ghandu dan ir-rahal u jkompli jaghmlu lir-residenti aktar kburin bir-rahal taghhom.

Qed niktbu l-istorja

Dalgħodu żort ix-xogħlijiet li jinsabu għaddejjin fil-Birgu bħala parti mill-proġett estensiv ta’ restawr tas-swar. Fil-Birgu mal-faċċata tal-Bastjun ta’ San Ġwann bnejna ħnejja biex terġa tintroduċi sens ta’ kontinwita’ fil-linja tas-swar u tgħaqqad il-bastjun li kien twaqqa biex minn ġo fih tgħaddi t-triq li hemm illum. Interessanti l-fatt li waqt li kien ghaddej ix-xoghol, meta jhares lejn il-bastjun mil-genb sakemm kien ghadu mikxuf, wiehed seta’ jara il-hajt originali ta’ dan il-bastjun qabel ma kien tkabbar fil-wiesa u fl-gholi tieghu.

Apparti dan, din il-ġimgħa l-MEPA approvat il-permessi meħtieġa biex jitnaddaf il-foss ta` quddiem id-daħla tal-Couvre Porte u jiġi riabilitat l-ispazju ta` quddiem li oriġinarjament kien jifforma parti mill-glacis ta` quddiem dan l-istess sur. B' dan il-proġett ser jinħoloq spazzju ġdid miftuħ li filwaqt li jikkumplimenta x-xogħol ta` restawr jagħti dehra iktar dinjituża lid-daħla tal-belt fortifikata tal-Birgu. Dan il-proġett se jinkludi pavimentar b'materjali naturali u tisbih permezz tat-turf. B’hekk kull min jidħol il-Birgu jkun jista japrezza din il-Belt fortifikata aħjar.

B’dan il-proġett ta’ restawr tas-swar mhux biss ridna li nerġgħu nikxfu l-wiċċ u d-dehra oriġinali u msebbħa tas-swar, iżda wkoll nagħtu spazju godda lill-familji u fl-istess hin naghtuhom ukoll l-opportunita’ japrezzaw aktar il-fortifikazjonijet imprezzabbli li għandna. F'dan il-kuntest, postijiet bħall-foss kollu u l-Posta ta` Kastilja li sal-lum ma kienux accessibli ghall-pubbliku se jibdew jitgawdew bhala gonna. Din il-Posta issa se jkollha access ukoll minn naha tax-Xatt fejn qabel kien hemm l-Oil Depot li hattejnih biex niprovdu spazju miftuħ iehor.

Ma’ din il-lista ta’ proġetti fil-Birgu sejrin ukoll nippavimentaw it-toroq kollha tal-aktar parti antika tal-Birgu, dik li tissejjah il-Collacchio. Bħala parti minn dan il-proġett sejrin ukoll inwaqqfu skema biex inħajru t-tneħħija ta` gallarijiet, twieqi u gradi tal-aluminium li jkerrhu l-ambjent u minflok jiġu sostitwiti b’ohrajn tal-injam. Il-foss tal-Birgu ukoll ser jissebbaħ u jinbidel f' post ta` rikreazzjoni. Għalhekk b’kollox fil-Birgu qegħdin ninvcestu mad-€9 miljun f’xejn anqas minn 7 proġetti ta’ restawr u tisbiħ. B’dan l-investiment mhux biss qed ninvestu fl-istorja tal-Birgu imma qed niktbu wkoll parti mill-istorja ta’ din il-belt formidabbli.

Poter bla responsabbilta’

Stanley Baldwin, Prim Ministru tal-Ingilterra tliet darbiet fl-ewwel terz tas-seklu 20, kien qal li l-istampa kellha “poter bla responsabilta`”. Kien qal hekk meta l-barunijiet tal-istampa Ingliża ppruvaw iqaċċtuh minn mexxej tal-Partit Konservattiv. Kien rebħilhom, għax baqa` mexxej u reġa` sar Prim Ministru.

Ix-xempju ta’ baruni tal-istampa ta’ żmienna hu Rupert Murdoch li hu s-sid ta’ għadd ta’ gurnali madwar id-dinja, fosthom in-‘News of the World’ fl-Ingilterra. Ftit tal-granet ilu Murdoch kellu jagħlaq dan il-gurnal wara li sar magħruf kif ġurnalisti ta’ din il-gurnal kienu qed jidħlu illegalment fil-messaġġi tal-mobiles ta’ nies magħrufin, u saħansitra ta’ tfajla maqtula, u jxaħħmu l-pulizija biex jiksbu informazzjoni sensittiva ħalli jippubblikawha u jbigħu aktar. Dawn il-gurnalisti mhux biss kisru l-etika izda kisru l-ligi.

Għal ħafna snin, politici Konservattivi u tal-Labour kienu jilagħqu lil Rupert Murdoch għax kienu jafu li l-gazzetti tiegħu setgħu jkissruhom. Din hi s-saħħa tal-istampa li taf tinfluwenza deċiżjonijiet importanti, saħansitra min ikun fil-gvern, bla ma għandha r-responsabbilta’ tal-konsegwenzi ta’ dawk id-deċiżjonijiet u bla ma jkollha tiffaċċja hi lill-elettorat. Rupert Murdoch, f’din il-biċċa, tilef gazzetta li kienet ilha toħroġ 168 sena u kienet tħallilu ħafna qligħ. Issa jaf jitlef ukoll il-ġlieda tiegħu biex jaħtaf il-kontroll tal-mezz tax-xandir b’saħħtu fl-Ingilterra, il-BSkyB.

L-istampa u l-ġurnaliżmu huma kontroll importanti fuq kull min jeżerċita l-poter f’kull pajjiż. Imma jridu jkunu stampa u ġurnaliżmu serji li jkunu xempju għal ħaddieħor u mhux li jaqgħu fl-agħar livelli ta’ mġiba, ksur tal-liġi u korruzzjoni, kif kienu qed jagħmlu l-ġurnalisti tan-News of the World.

Mary - simbolu ta' umilta' u solidarjeta'

Hekk kif il-pajjiz fil-granet li ghaddew kien kollu qed jistenna ahbar ta’ xi miraklu, kont qed nhewden ghaliex tant nies kienu jharsu lejn Mary Fenech Adami bhala kwazi membru tal-familja.

B’differenza minn hafna li jivvalutaw lill-ohrajn skond kemm huma mportanti fil-hajja, Mary Fenech Adami kienet issib l-ghaxqa taghha ssir taf lil kulhadd, gej minn fejn gej. Kellha memorja tal-genn. Kienet tghidlek min jigi minn min b’facilita’ kbira. Kull persuna ghaliha kien importanti. Hekk kif kienet tkun ghaddejja bix-xoghol taghha bhala mara tad-dar, xorta kont issibha tassisti fis-silenzju u taghmel kuragg lil dawk kollha li kienu jfittxuha biex tghinhom.

Kienet fl-opinjoni tieghi s-simbolu ta’ dak li l-aktar nghozzu fis-socjeta’ taghna, s-solidarjeta'. Kienet dedikata lill-familja imma fl-istess hin lesta l-hin kollu biex tiggieled l-ingustizzja u tghin lil dak li jkun. Tidher kwieta, imma kellha spirtu kumbattiv qawwi. Ir-ragel taghha huwa meqjus bhala r-ragel li mmodernizza pajjizna. Imma m’ghandix dubju li s-sens ta’ analizi semplici taghha, tah vantagg kbir fil-hidma tieghu niex jifhem lin-nies u l-hsibijiet taghhom.

B’dik it-tbissima taghha kienet taghti konfort u farag lil hafna. Kienet issib il-paci taghha fil-fidi u f’Alla. Mary Fenech Adami kienet mara ta’ talb. Kienet issib il-milja taghha billi taqsam il-hsibijiet taghha b’umilta’ kbira ma’ dawk kollha li tiltaqa maghhom. Issa li hallietna u qed tgawdi l-Hallieq, nittama li l-ispirtu u l-ezempju taghha jibqghu f’kull wiehed u wahda minna.

Dog Friendly Beaches

Ara veru kaz li xi kultant f’pajjizna nispiccaw niggieldu l-ghadu immaginarju. Kaz simili huwa dak tal-petizzjoni Petition for Dog Friendly Beaches in Malta. Ftit tal-granet ilu dehret storja f’The Times li qalghet kontroversja mix-xejn. Il-veru kaz kif il-media xi kultant kapaci taghmel 1 plus 1 = 3 !

Din il-kontroversja hija purament trivjali minhabba s-semplici raguni li l-annimali ilhom ipprojbiti li jitnizzlu fil-bahar madwar 50 sena. Fl-1960, kienu gew introdotti l-‘Bathing of Animals Regulations’. Dawn ir-regolamenti gew sostitwiti permezz tal-Avviz Legali 125 tal-2008 (li dwaru inkiteb l-artiklu in kwistjoni) sabiex ma jkunx hemm zewg ligijiet li japlikaw fl-istess hin dwar l-istess suggett. Fil-fatt, ir-regolamenti l-antiki tal-1960 kienu jippermettu biss l-inzul tal-annimali fil-bahar f’certu hinijiet tal-gurnata u f’certu postijiet biss. Tant hu hekk, li wiehed diga’ seta’ jigi mmultat fil-passat jekk inizzel annimal fil-bahar barra l-eccezzjonijiet imnizzla fil-ligi tal-1960.

L-avviz legali jaghmilha cara li l-klieb jistghu jitnizzlu hdejn il-bahar hlief fejn hemm ir-ramel. Din kienet saret ghal ragunijiet ta’ sahha pubblika. Hemm diversi tipi ta’ mard li jista’ jittiehed permezz ta’ hmieg tal-annimali li jista’ jsib ruhu fir-ramel. Dan il-mard ivarja minn Salmonellosis (infezzjoni fl-intestini) sa anke E.Coli 0517. Ftit tas-snin ilu fl-Ingilterra kien hemm kaz fejn spiccat mietet tifla b'infezzjoni bhal din.

Barra minn hekk, il-by-laws proposti mill-Kunsill Lokali ta’ Tas-Sliema kellhom biss x’jaqsmu mal-banjijiet naturali li hemm madwar il-kosta fil-blat li kif kiteb sew l-Vici Sindku Cyrus Engerer, ma huma xejn hlief “small holes in our rocky beaches that are filled with seawater, which are therefore, not open seas. Dan bl-ebda mod ma jwaqqaf lil hadd li jiehu xi passiggata lill-kelb jew xi annimal iehor li jista’ jkollu, ma’ tul il-kosta fuq il-blat.

Bye-law ohra li s’issa l-Kunsill Lokali ta’ Tas-Sliema ghadu biss ppropona, hija dik li l-klieb jinzammu marbuta bic-cinga meta jkunu fuq il-kosta. Dan ghax kien hemm bosta li lmentaw li xi klieb spiccaw gew attakkati mill-klieb akbar jew sahansitra persuni sfaw aggrediti. Ghalhekk kif wiehed jista jara l-beaches Dog Friendly kienu u Dog Friendly ghadhom. U meta jkun hemm xi hadd li jiprova jaghmel mod iehor, jien wkoll li niprotesta. Imma ma hemmx htiega zgur sa llum.

L-akbar riforma trid tigi minna stess

Qeghdin lejliet bidla ohra radikali f’pajjizna, dik tat-trasport pubbliku. Kienu bosta fl-imghoddi li ppruvaw jaghmlu bidla simili izda fallew jew bdew izda ma marrux triq twila. Irrid nghid li jidher car li l-kumpanija Arriva qed taghmel hilitha biex taghmel din ir-riforma s-success li nixtiequ li tkun. Ovvjament xi problemi bilfors ikun hemm meta tintroduci bidla kbira bhal din, imma m’ghandix dubju li dawn jissolvew ukoll hekk kif is-sistema tibda toqghod.

Ir-riforma tat-transport pubbliku ghandha taffetwatna lkoll ghall-ahjar ghax ghandha tghinna nnaqqsu t-tniggiz tal-arja, kongestjoni fit-traffiku u l-kontribuzzjoni taghna ghal gassijiet serra. Tqassmu l-brochures u tnehdew kampanji ta’ informazzjoni fuq il-media. Izda mhux bizzejjed jaslu l-karozzi l-godda u n-networks u rotot godda u jsiru l-kampanji ta’ informazzjoni, hemm bzonn ta’ bidla fil-mentalita u fl-attitudni taghna bhala poplu.

Nafu li l-investiment fil-karozzi tal-linja l-godda huwa kbir. Fil fatt dawn ingabu b’mudell ta' Euro 5 halli jhammgu lanqas. Biss nafu wkoll li l-problema tal-gassijiet serra, specjalment tal-carbon dioxide mit-trasport f'Malta huwa sostanzjali. Fil-fatt naghmlu kemm naghmlu nvesitment fl-impjanti tal-iskart u fl-immodernizzar tal-agrikultura f’Malta halli nnaqsu l-impatt tal-methane gas, l-impatt tat-trasport fuq il-gassijiet serra jibqa wiehed kbir hafna.

Jekk nezaminaw ftit il-gurnata taghna ta' kuljum ghal gimgha shiha zgur naraw fejn nistghu nnaqsu mid-dipendenza taghna fuq il-karozza. Il-beneficji li niehdu billi nuzaw it-trasport pubbliku huma hafna. Qabel xejn innaqqsu t-tniggiz u jkollna cans nassorbu iktar x'hemm madwarna ghax ma jkollnix mohhna fis-sewqan. Barra hekk nehilsu mill-inkwiet zejjed li trid toqghod iddur biex tara fejn tiparkja bil-frustrazzjoni kollha li din iggib maghha.

Il-Gvern ha inizjattivi ohra biex jitnaqqsu l-gassijiet serra fit-transport: gie ntrodott l-uzu tal-biofuels f 'pajjizna, fil-fatt sal-ahhar ta’ din is-sena l-Enemalta se tkun haltet iktar minn miljun litru ta’ biodiesel fid-diesel li jinbiegh mill-pompi tal-fuel. Introducejna wkoll it-teleworking li waslet biex numru sostanzjali ta’ haddiema llum qed jahdmu mid-dar minflok ma jivjaggaw ghax-xoghol. Dawn kollha jghinu biex intaffu l-impatt tal gassijiet serra minn trasport biss l-ikbar differenza trid tigi minna lkoll billi nibdew nuzaw ferm aktar it-trasport pubbliku.

Tislima lil Mario wara 10 snin

Lil Mario Muscat sirt nafu meta kelli ħmistax-il sena waqt li kont is-Seminarju Minuri. Niftakar li waħda mill-aktar affarijiet li kienet laqtitni fih mill-ewwel kienet dik li minkejja li kellu difett fiżiku minħabba n-nuqqas ta’ id, kien jagħmel minn kollox biex ma jħallix dak id-difett ixekklu milli jagħmel dak kollu li jagħmlu l-kumplament tan-nies ‘normali’.

Għalija Mario kien ‘normali’ kif kien. Meta ħalla s-Seminarju kont ikkonvincejtu jimpenja ruħu fl-SDM (Studenti Demokristjani Maltin) u fil-Kunsill ta’ l-Istudenti tal-Liċeo l-Ġdid. Tista tgħid li meta spiċċajt minn President tal-Kunsill ta’ l-Istudenti ħa t-tmexxija hu. L-istess ġara meta spiċċcajt minn President tal-MŻPN. Għalija kulfejn ħdimt kien is-suċċessur naturali. Kont inħossni rasi mistrieħa nitlaq minn post ghax naf li nista nafda fih !

Fiż-żmien li ghamilna flimkien fl-MŻPN ir – relażżjoni ta’ bejnietna kompliet tissaħħaħ fost id-diversi esperjenzi li għaddejna minnhom. Kien kapaċi jbni fuq proposta tajba u idea jagħmilha pulita, moderna u attraenti. Ma nistax ngħid li ma kellux rasu iebsa. Iżda ma kienx arroganti. Kien jipprova jfiehem u jirbaħ argument, iżda dejjem bi stil. Kien tal-prinċipju. Xi kultant taqbiżlu, bħali, iżda ma jżommx fih. Wara ftit malajr tarah jitbissem.

Kont bnejt relazzjoni tal-ġenn ma’ Mario. Forsi wkoll ghax il-background socjali tagħna kien simili ħafna. Konna kapaci nifhmu lil xulxin u nikkomunikaw dak li qed inħossu mingħajr lanqas biss nitkellmu. Bl-anqas moviment jew espressjoni tal-wiċċ konna kapaċi nifhmu jekk xi ħaga hix qed tingħoġob jew le.

L-aktar haġa li kienet togħġobni fih kienet li kien kapaci jisma’. U wara li jkun semgħek jipprova jgħinek jekk jista’ u jekk ma jkollu xejn x’jgħidlek bħala soluzzjoni jgħidlek “ħa nixtarrha...imbagħad nitkellmu”. U veru kien jhewden u mbagħad wara xi ġranet jigi lura. Ir-relazzjoni tiegħu man-nies kienet simili ħafna għar-relazzjoni tiegħu ma’ l-arti, mad-disinn. Jekk mhux fil-muża u ma jħossx li għandu soluzzjoni tajba joqgħod jhewden u jomgħod l-isfida, imbagħad ħafna viċin d-deadline, xi drabi wkoll anzi wara d-deadline, tiġih l-ispirazzjoni u jagħtik biċċa xogħol tal-ġenn. Hekk kien Mario ! Tgħaġġlux...ħallih jaħseb ...u jagħtik risposta.

U l-Mulej fil-fatt hekk għamel ! Kien ilu jittantah f’sens tajjeb ! Infatti lili ġieli kien tgħarrafli xi ħaġa, li kien beda jmur għand id-Dumnikani u bil-ħbiberija tiegħu ma’ Fr Charles Tabone. Iżda qatt ma kont bsart li se jasal biex jibda l-preparazzjoni għal patri. Dakinhar li ġie qalli li se jibda dik l-esperjenza għall-ewwel bgħattu jixxejjer. Konna fit-tieġ ta’ oht il-mara u kif qalli għidtlu “Jaqaw xrobt Muscat !” Iżda hu kien pront qalli “F’sensija aktar minnek, naf x’qed ngħid!” U jien weġibtu lura biex niċċajta “Għamiltek xhud fit-tieg tiegħi biex tagħmel lili f’tiegħek. Issa mhux se naqta’ xewqti !”

Mario ilu sena mhux magħna fizikament, iżda bhal għadu preżenti fostna. Nitkellmu fuqu qiesu għadu magħna. Ngħid għalija għadni ma ħassartx in-numru tiegħu tal-mobile minn fuq il-phonebook tal-mobile tiegħi. Bħal qisu għadni nistenna li jiġi lura.

Fiżikament tlift l-akbar ħabib. Propjament ma naħsibx li tliftu għax xorta għadni nħossni nikkomunika miegħu. Mill-mewt tiegħu ‘l hawn, aktar milli tlift, inħossni li saħħaħt ħbiberija. Matul l-aħħar sena jien u marti saħħahna l-ħbiberija tagħna ma’ familtu. Famija li aktar ma ssir tafha aktar tifhem għaliex Maro kien dak li kien ! (In-Nazzjon 29/06/2002)