Pawlu Mizzi - Missier il-ktieb Malti

Hawn ftit nies li jirnexxielhom jghaddu mill-hajja minghajr storbju izda jirnexxielhom ihallu wirt kbir. Pawlu Mizzi huwa wiehed minn dawn. Pawlu huwa bniedem kwiet, tarah aktarx rasu baxxuta, bl-Ingliz nghidulu unassuming. Illum ghalaq 80 sena u l-bierah sala nies distinti marret troddlu hajr ghal dak li ghamel ghal pajjizna. Pawlu Mizzi, jista’ jissejjah ‘missier il-ktieb Malti’ . 40 sena ilu, ftit snin wara li Malta kisbet l-Indipendenza, Pawlu Mizzi, holom li l-ktieb Malti kellu postu u waqqaf il-Klabb Kotba Maltin.

Zgur li l-Professur Oliver Friggieri, l-President Emeritus Ugo Mifsud Bonnici, l-Ispeaker Louis Galea, id-deputat laburista Evarist Bartolo u l-Prim Ministru Lawrence Gonzi fissru b’mod mill-aktar tajjeb u hafna ahjar minn dawn il-ftit kliem tieghi, x’fissret il-vizjoni ta’ Pawlu Mizzi. Uhud, bhal Professor Friggieri u Ugo Mifud Bonnici jafuh mill-qrib u setghu jirrakkuntaw kemm kienet kbira il-holma ta’ Pawlu u b’liema hila rnexxielu jwettaqha. Il-professur Friggieri stqarr li l-politiku tana l-indipendenza politika, Pawlu Mizzi tana, permezz tal-ktieb Malti, l-indipendenza tal-hsieb. Kien permezz tieghu li l-awturi Maltin setghu jippublikaw ix-xogholijiet taghom, ta’ kull generu.

Aktar minn hekk, Pawlu fehem li biex il-ktieb Malti jiehu postu fil-hwienet tal-kotba u jinqara mill-Maltin u l-barranin, irid ikun maghmul professjonalment. Kif qal tajjeb xi hadd, hemm il-ktieb ta’ qabel zmien Pawlu u l-ktieb ta’ wara , daqshekk kienet kbira l-bidla fil-pubblikazzjonijiet f’Malta li gab. Kien Pawlu Mizzi bil-Midsea Books Ltd. li ppublika l-Miklem Malti ta’ Erin u Mario Serracino Inglott, l-erba’ volumi ta’ Rajt Malta Tinbidel ta’ Herbert Ganado, is-sensiela facsimile ta’ kotba rari dwar Malta fosthom Della Desrittione di Malta ta’ G.F. Abela. Mizzi kiteb ukoll bosta artikli ta’ natura antropologika u storika. Il-generazzjoni tieghi forsi ltaqghet l-ewwel darba mal-istorja u l-kultura Maltija propju bil-magazin Heritage, li ghadni nghozz sa llum fil-librerija tieghi. Nghid ghaliha kont naqrah b’assidwita.

Il-lejla li hejjew il-familja Mizzi, specjalment ibnu Joe, ghal missierhom kellha tkun u kienet tassew, lejla ta’ unur ghal Pawlu Mizzi. Kien privilegg ghaliha li nkun f’dik il-migemgha biex naghti gieh lil Malti u Ghawdxi, dehen ta’ pajjizu.

Zgur li ma kienx rigal tal-Milied

Ghadni spiccajt nara l-programm Question Time fuq il-BBC. Dan wiehed mill-programmi favoriti tieghi. Imma llum kien probabilment aktar segwiet mis-soltu ghax il-BBC ghazlet li tistieden fil-programm lil Nick Griffin, il-mexxej tal-BNP, British National Party, il-partit tal-lemin estrem. Decizzjoni li qajmet kontroversja ghax hafna sostnew li esponenti tal-BNP m'ghandhomx jinghataw platform prominenti bhal dik. Ikolli nghid li wara li rajt il-programm nahseb li d-decizzjoni tal-BBC kienet ghaqlija ghal zewg ragunijiet principali.

L-ewwel raguni: Il-fatt li l-BNP tella zewg deputati fil-Parlament Ewropej ma jistax jinkines taht it-tapit u qiesu ma kien xejn. Qabez it-threshold u llum sar realta'. It-tieni raguni: Ideat bhal ta' Griffin ghandhom esposti u jkunu kkonfrontati fil-miftuh. Dawn in-nies tal-lemin mhux qed jistennew lil moderati biex jaghmlu l-kampanja maghhom. Il-kampanja qed jaghmluha kuljum fil-one to one mal-elettorat u f'dawn il-laqghat jghidu li joghgobhom u li jridu. Jigdbu u jaqilghu minn zniedhom. Allura mportanti li jkun hemm okkazzjonijiet li fihom dawn l-ideat ikunu kkonfrontati u johorgu l-argumenti sodi kontra l-ideat zbaljati tal-lemin estrem. Griffin deher debboli hafna quddiem l-argumenti tal-kelliema tal-Partit Konservattiv, Sayeeda Warsi, ta' origini Asjatika, u tal-Ministru tal-Gustizzja mill-Partit Laburista, Jack Straw.

David Dimbleby, li jinghad li ma kienx daqshekk favur il-presenza ta' Griffin, bhas-soltu mexxa l-programm b'mod impekkabli. Il-programm li lahaq udejenza ta' 8 miljun ruh, l-akbar udjenza fl-ahhar 30 sena, certament li ma kienx "an early Christmas present to BNP" kif wiehed politiku sejjahlu. Naqbel ma' Warsi li qalet li l-programm kixef il-wicc veru ta' Griffin u l-BNP, u l-htiega li l-mainstream parties jifhmu aktar id-dwejjaq tan-nies li ghax frustrati qed iduru ghal partiti bhal BNP biex juru l-protesta taghhom.

Nkomplu nbiddlu l-attitudni

F’dawn il-jiem kelli l-opportunita’ li nżur id-Dar għat-Tfal f’Tas-Sliema, immexxija mis-Sorijiet tal-Ursolini, u ħabbart li d-djar fejn joqgħodu aktar minn għaxar persuni, nkluż istituti residenzjali u kunventi, se jingħataw allokazzjoni akbar ta’ bozoz energy saving b’xejn. Il-Gvern, konxju mill-bżonnijiet ta’ dawn l-organizzazzjonijiet, ħass li jkun opportun li jsir aġġustament biex dawn id-djar jingħatawlhom vouchers addizzjonali li jintitolawhom għal għaxar bozoz għal kull għaxar residenti fi djar bhal dawn.

Dan għamilnih għax ħassejna li jkun gust li l-iskema tkun aġġustata din l-iskema biex tkompli tiżdiet l-għajnuna ħalli dawn id-djar inaqqsu l-konsum tal-enerġija taghhom. Ghamilna dan permezz ta’ skema li ghaliha b’mod totali vvutajna mal-€4 Miljuni minn fondi nazzjonali. Skema li kellha thabbat wiccha ma’ numri ta’ problemi, fosthom xi kawzi bejn agenti. Ghal grazzja t’Alla dawn il-kawzi nghalqu wara li ntervjena bhala medjatur c-Chairman tal-MRA.

Kellna nhabbtu wiccna ukoll ma’ numru ta’ kazijiet fejn persuni ma rcievewx il-vouchers. Irrid nghid li l-vouchers inhaddmu skond kemm hemm persuni rregistrati mal-Korporazzjoni ghas-Servizzi tal-Ilma (WSC) fuq kull residenza. B’hekk seta jkun stabbilit in-numru ta’ bozoz li kull familja kienet intitolata ghalihom. Tiskanta per ezempju kemm persuni jispiccaw jizzewgu izda ma jirregistrawx lilhom infushom fuq il-kont taghhom. Allura fuq id-database tal-WSC jibqghu jidhru bhal li kieku ghadhom jghixu mal-genituri taghhom u rcevew l-intitolament tal-bozoz fir-residenza tal-genituri. Ma’ dawn kien hemm ohrajn. Il-kazijiet li dahlu gew investigati u vverifikati mill-WSC f’dawn il-granet intbaghtu l-ahhar vouchers wara li saru l-verifiki necessarji.

B’mod generali l-iskema kienet posittiva u ghenet biex issahhet b’mod prattiku l-kultura favur konsum anqas ta’ risorsa tant importanti. Meta konna hrigna b’din l-inizjattiva qabel l-ahhar elezzjoni l-Partit Laburista kien ipprova jirredikola din l-inizjattiva. Konna konvinti u ghadna konvinti halli nibqgħu għaddejin biex inkomplu nibdlu l-attitudni, u dan fl-aħjar nteress tagħna u tal-ġenerazzjonijiet futuri.

Spazju miftuħ ieħor għat-tfal u l-familji

Ħadt gost immens dalgħodu nara t-trasformazzjoni li għaddejja f’Ta’ Qali fejn fi ftit ġimgħat oħra ser niftħu r-raba' estensjoni tal-Park Nazzjonali, dik li qed insejħu bħala Adventure Park. Post li sa’ ftit ilu qabel kien runway u li fl-ahhar snin kien jintuża bħala triq, bil-perikli kollha assoċjati magħha, issa nbidel f’park li joffri l-akbar livelli ta’ sigurta’ għat-tgawdija ta’ uliedna u tal-familji tagħna.

L-għan tagħna hu li x-xogħol jibqa’ għaddej b’ritmu mgħaġġel u sostnut bil-ħsieb li l-park ikun tlesta għal żmien il-vaganzi tal-Milied u dan biex it-tfal ikollhom post ieħor fejn jiddevertu u jqattgħu ħin liberu fil-miftuħ u f’ambjent bla perikli.

L-Adventure Park se jkun maqsum fi tnejn – parti immirata lejn tfal ta’ eta bejn 6-12 il sena li se jkollhom logħob adattat, inkluz play equipment ghal persuni bi bzonnijiet specjali, u parti oħra li se jkun fiha dawk li jissejħu rope courses li fihom jistgħu jsiru diversi eżerċizzji. L-Adventure Park se jkollu fih 5 water features, uhud minnhom inter-attivi.

Irrid nirringrazzja lill-Bank of Valletta u lill-Ambaxxata Amerikana f’Malta li qed jassistuna finanzjarjament fit-twettiq ta’ dan il-proġett. Bejniethom hallsu ghal ftit nqas minn terz mill-ispiza. Il-Park se jigi jqum mal-1.3 Miljun Euro. Ringrazzjament partikolari jmur lid-Dipartiment tal-Parks u lill-ħaddiema kollha, mill-kbir saż-żgħir, li qed wettqu dan il-proġett.
http://www.timesofmalta.com/articles/view/20091016/local/adventure-park-being-set-up-at-taqali

Nefqa favur l-ambjent

Nisimgħu spiss dwar emissjonijiet, tniġġiż, miri li għandu pajjiżna u affarijiet relatati. Sfortunatament, ħafna drabi nispiċċaw ma nirrealizzawx biżejjed il-piż finanzjarju li jkollu jinġarr biex jiġu indirizzati dawn l-issues daqstant importanti.

Smajna kif il-Korporazzjoni Enemalta se tniehdi modifiki għall-boilers tal-power station li mistennija jiswew mal-€20 miljun. Dawn il-modifiki, li mistennija jitlestew sal-2011, huma neċessarji biex jonqsu l-emissjonijiet, specjalment ta' nitrogen oxides, minn dawn il-boilers. L-Enemalta ħabbret ukoll li qed tlesti applikazzjoni għal fondi Ewropej biex tkopri din in-nefqa.

Ta’ min jgħid li l-Gvern diġa kien ħa passi biex jindirizza l-problema tal-emissjonijiet, fosthom bl-introduzzjoni tal-użu ta’ żejt b’livelli ta’ kubrit baxxi (low sulphur content). Dan it-tip ta’ żejt żied in-nefqa għall-Gvern konsiderevolment, xejn anqas minn €7 miljun fis-sena bhala average, pero dan kien neċessarju biex niżguraw li l-impjanti tagħna qed jikkonformaw ma’ dak li hu mitlub minnhom.

Għal ħafna, l-ambjent jista’ jfisser biss xi ħaġa astratta. Effettivament, l-ambjent jinħtieġ investiment kbir kif jixhdu dawn iċ-ċifri. Il-Gvern huwa impenjat li jkollu faċilitajiet konformi mad-Direttivi Ewropej, pero kulħadd irid japprezza li hemm piż finanzjarju x’jinġarr.

Aktar incentivi

Kien sena ilu biss li bdejna skema ġdida fejn bdejna niġbru skart isseparat minn quddiem id-djar. Minn meta bdejna din l-iskema sa’ llum ġbarna diġa 'l fuq minn 8000 tunnellata ta’ skart isseparat grazzi għall-koperazzjoni ta’ kulħadd. Ma' dawn l-ammonti wieħed irid iżid dak miġbur mill-Bring-in Sites li, minkejja li bdejna l-iskema Irriċikla t-Tlieta u ħloqna ħames Ċentri għall-Iskart Goff (Civic Amenity Sites), xorta baqgħu popolari fl-użu tagħhom.

Jehtieg insahhu t-tibdil fl-attitudni halli aktar skart jigi separat u riciklat halli b'hekk jintrema anqas skart fl-engineerd landfill. B'hekk niksbu valur u mhux narmu din ir-rizorsa. Hemm bzonn naraw ukoll kif niġġeneraw aktar enerġija mill-iskart. Sabiex ikun hemm inċentiv akbar biddilna l-hlas li jsir biex wiehed idahhal skart imhallat fil-landfill. Bil-miżati l-ġodda żdied l-inċentiv li wieħed jissepara u jibgħat l-iskart f’impjant ta’ riċiklaġġ u mhux iħalli l-iskart imħallat u jibghatu fil-landfill. Il-hlas ghall-Kunsilli Lokali mill-1 t'Ottubru ghall-iskart imhallast issa sar €20 filwaqt li ghal dak separat niezel ghal €0.5

B’din il-miżura l-Kunsilli Lokali li jziedu l-iskart separat jibqalhom aktar flus li jistgħu jintużaw fi proġetti oħrajn għall-ġid tar-residenti. Sabiex insaħħu dan l-inċentiv, il-Gvern għandu wkoll il-ħsieb li jgħaddi lill-Kunsilli Lokali r-responsabilita’ tal-immaniġjar tal-Bring-in Sites. Dan il-pass se jgħin biex il-Kunsilli Lokali jsaħħu aktar dan is-servizz, jinċentivaw aktar lir-residenti jagħmlu użu tajjeb u aktar frekwenti ta’ dawn il-kontenituri u b’hekk dan iwassal biex il-Kunsilli jiffrankaw l-infieq tal-flus fuq l-iskart u jkollhom aktar flus ghal xoghlijiet ohra.

Ir-ricerka mhix monopolju tal-kbar

Is-sena d-diehla fuq is-suq Ewropew se jkun hawn prodott li jahdem kontra l-mard tal-hanek u d-drass. Ix-xjentist li skopra c-celloli li minnu se jkun maghmul il-prodott huwa Franciz b’rabtiet kbar ma’ Malta. Il-gimgha li ghaddiet ghadu kif kien onorat bil-premju prestigjuz tal-Istutut Louis Pasteur ghar-ricerka.

Gilles Gutierrez, xjentist specjalizzat fil-farmatologija, gie Malta aktar minn hmistax-il sena ilu. Kien gie jistudja l-alka li tinsab fl-ibhra Maltin ghax kien cert li din setghet tintuza’ ghal medicina u anke prodotti tas-sbuhija. Gilles minn dak inhar sar sieheb fir-ricerka ma’ xjentist Malti, Charles Saliba. Flimkien waqfu l-Istitut tal-Alka ta’ Qiegh il-Bahar li baqa’ jizviluppa biex illum fil-Mosta hemm fabbrika zghira fejn l-alka li tingabar mill-bughaddasa Maltin tigi trattata u maghmula fi prodotti medicinali. Il-fabbrika thaddem 13-il persuna full time minbarra l-ghaddassa u issa wkoll numru ta’ bdiewa.

Din ir-ricerka issa infirxet u fil-fatt numru ta’ studenti miz-zewg pajjizi komplew fuq l-istess linja. Sa llum saru aktar minn 20 tezi universitarja dwar aspetti differenti tas-suggett. Din ir-ricerka wasslet ukoll ghal skoperta li qed tigi zviluppata f’kura gdida ghall-ostjoporozi, kundizzjoni tal-ghadam. Din ir-ricerka issa qed titmexxa ‘l quddiem minn zewg tobba Maltin, il-professur Mark Brincat u l-ginekologu Ray Galea.

X’irrid nghid b’dan kollu? Din hija storja li tohrog il-potenzjal tar-ricerka. Tassew li biex taghmel ir-ricerka trid il-flus, izda trid ukoll l-imhuh. Ghandna anke f’pajjizna nies kapaci li jaghtu dan il-kontribut. Meta hemm l-impenn u l-gherf, il-flus jinstabu. Dan il-gvern huwa kommess li jaghti spazju hafna akbar lir-ricerka . L-gherf m’hux monopolju tal-pajjizi l-kbar. U jhalli l-gid mhux biss ghall-ghorrief izda ghal kulhadd.

Iva konvincenti

L-Irlandiżi taw l-approvazzjoni tagħhom għat-Trattat ta’ Lisbona b'sahha kbira fir-referendum li sar il-bierah. Ghalkemm ghadhom qed jinghaddu l-voti s'issa jidher li ftit aktar minn 66% tal-poplu Irlandiz qal IVA għat-Trattat ta' Lisbona. Fil-fatt dan kien it-tieni referendum wara li f’Ġunju tas-sena l-oħra kienu vvutaw bi ħġarhom kontra dan it-Trattat. Izda jidher li minn dakinhar kien hemm swing ta' 20% favur it-Trattat.

Bl-iva tal-Irlandiżi, l-Unjoni Ewropea tista’ tħares ‘l quddiem biex tibda timplimenta dan it-Trattat li se jġib bidliet importanti fil-mod kif topera u titmexxa l-Unjoni Ewropea. Dan it-Trattat jidħol fis-seħħ kif ikun hemm l-approvazzjoni tal-Istati Membri kollha. Issa fadal il-Polonja u r-Repubblika Ċeka li jridu jaghtu l-posizzjoni taghhom.

L-Irlanda effettivament waqfet dan il-proċess għax minn mindu kien sar l-ewwel referendum sar xogħol diplomatiku kbir biex ikunu indirizzati l-akbar issues għall-poplu Irlandiż, mhux l-inqas l-issue dwar jekk l-Irlanda jkollhiex tillegalizza l-abort. Din il-ħidma diplomatika wasslet biex ħafna minn dawk li vvutaw le fl-ewwel referendum issa bidlu l-opinjoni tagħhom għax fehmu li l-Irlanda kienet se tissalvagwardja ċertu drittijiet li għandha llum, bħal per eżempju tassazzjoni, issues ta’ newtralita’ u li l-Irlanda jibqa’ jkollha Kummissarju tagħha.

It-Trattat ta’ Lisbona se jolqot ukoll lil Malta fost l-oħrajn biż-żieda ta’ Membru Parlamentari iehor fil-Parlament Ewropew. L-Iva tal-Irlandiżi huwa vot favur bidliet li għandhom itejbu l-mod kif topera l-Unjoni Ewropea u Malta, li diġa rratifikat unanimament dan it-Trattat fil-Parlament, temmen li tista’ tkompli tibbenefika minn dawn il-bidliet.

Muzika ghas-sigar

Id-direttur ta’ fama internazzjonali Paul Max Edlin ghada se jkun qed jidderieġi kunċert li se jittella’ fit-Teatru Manoel, fl-okkażjoni tal-ħames sena mit-tnehdija tal-Kampanja 34U. Kampanja li waslet biex matul l-ahhar hames snin thawlu mas-70,000 sigra f'pajjizna.

Id-dhul kollu mill-biljetti tal-kuncert, li qed issir bil-Kollaborazzjoni tal-Ministeru tal-Edukazzjoni u Kultura se jmur direttament ghax-xiri ta' sigar. Dan kien possibli ghax l-ispejjez tal-kuncert se jkunu koperti bi sponsorships ta' Vodafone, De la Rue, ELC, Vassallo Builders u Tumas group.

L-Orkestra Filarmonika Nazzjonali se tkun qed tesegwixxi l-kunċert Vincero’ from Verdi to Verismo bil-parteċipazzjoni tal-Amadeus Chamber Choir, it-Tenur Brian Cefai flimkien mas-Soprano Michelle Cachia Castalletti akkompanjati minn Albert Buttigieg, Louis Cassar, Josef Cassar u Stephanie Degiorgio Wismayer.

Il-biljetti għal dan il-kunċert jistgħu jinkisbu mi-Teatru Manoel mill-10am-13.00 u bejn il-17.00-19.00. Il-prezzijiet għal dan il-kunċert ivarjaw minn €10 sa €45. Jekk interessat li tattendi jew tixtieq aktar informazzjoni tista ccempel ukoll fuq in-numru 22952333.