Lil min se tafda ?

Iz-zmien ma jistenna lil hadd u l-jum tal-ghazla qed joqrob. Ghazla li tiddetermina kif int u dawk li int thobb u tghozz se tkunu ggvernati ghal hames snin li gejjin. Hawn minn jghid x’fiha jekk tiehu cans, jekk tipprova lil haddiehor ?  Izda int  taf li dan mhux il-mod kif int stess tirraguna quddiem ghazliet importanti f’hajtek.  Jekk it-tabib jghidlek li ghandhekk bzonn ta’ operazzjoni, int x’taghmel?

Zgur li l-ewwel haga li taghmel int, kif tabilhaqq jaghmel kulhadd, hu li tistaqsi liema hu l-kirurgu li ghandu l-akbar reputazzjoni ta’ success fl-operazzjonijiet li jaghmel.  Zgur li quddiem ghazla hekk iebsa, int mhux se tafda hajtek f’idejn xi hadd li ma ghandu ebda esperjenza ta’ xejn ghajr tal-kliem fierah. U bir-ragun, ghax hemm hajtek fin-nofs.  Wisq anqas ma nahseb li tkun mohhok mistrieh jekk dan il-kirurgu ta’ bla esperjenza jghidlek li ghandu mieghi assistenti  anzjani ta’ esperjenza, izda li int issir taf, jew tiftakar, li meta dawn kienu joperaw, ghamlu zball wara l-iehor b’detriment tal-pazjent li kien fdat f’idejhom.

Joseph Muscat hekk qed jghidlek – hu cans mieghi ghax jien immexxi movement li jigbor fih dawk kollha li tul is-snin twal ta’ hakma Socjalista mill-1971-1987 u bejn l-1996-1998 mhux biss wettqu zbalji enormi fit-tmexxija  tal-pajjiz u fgaw kull sens ta’ inizzjattiva tal-privat, izda ikkultivaw sens ta’ ggvernar li nissel u rawwem il-firda.

Il-Parit Nazzjonalista dejjem emmen li Malta taghna lkoll u ghalhekk kull meta kien fil-Gvern dejjem fetah il-bieb ta’ l-opportunita’ ghal kulhadd – hu x’inhu it-twemmin politiku mhaddan, huma x’inhuma il-konvinzjonijiet personali ta’ dak li jkun.  Dan narawh fil-hajja ta’ kuljum, fl-eluf kbar li gawdew mic-cans ta’ edukazzjoni gholja, minn dawk li fethu negozzju ghar-rashom, minn dawk li sabu impieg mal-privat jew mal Gvern.

Esperjenzi mill-home visits

Dawn huma uhud mill-esperjenzi li gbart minghand in-nies li zort waqt il-homevisits, li ma nistax ninsa. Ftit ezempji: Mort ghand mara f’Tas-Sliema li kienet nurse l-Iskozja ghal hafna snin u kienet mizzewga Skocciz.  Wara li miet zewgha giet lura Malta xi hames snin ilu.  Qaltli:  Isma ha nkellmek bhala nurse u bhala mara ta’ pazjent fl-Iskozja.  Ma nistax nifhem ghaliex certi Maltin igergru fuq is-sistema tas-sahha hawnhekk.  Nista nghidlek li s-sistema tas-sahha f’Malta hija superjuri sew ghas-sistema tas-sahha fir-Renju Unit. 

 

Mort ghand anzjan ta’ ‘l fuq minn 80 sena mill-Imsida.  Kif dhalt qalli:  “Isma jien dejjem ivvutajt Labour imma din id-darba ghall-ewwel darba se nivvota PN.”  Staqsejtu ghaliex.  U qalli espressjoni li ma nistax innehhi minn mohhi.  Biex inkun onest qatt ma kont ghedna smajtha dik l-espressjoni.  Qalli: “Kif nista narmi s-shih mar-rih?!  Kif qieghed naf.  Ghax qieghed tajjeb meta tikkonsidra xi gralhom anzjani ohra barra minn Malta u allura ghaliex se nissogra dak li ghandi.

 

Iltqajt ma’ accountant zghir waqt home-visit f’San Gwann.  Spicca mill-Universita’ 4 snin ilu u llum diga jimpjega 4 accountants ohra.  Qalli li ma jistax ilahhaq max-xoghol.  Qed jaghmel hafna xoghol ghal Taljani li qed jinvestu flushom f’Malta. Gergirli li qed isib diffikulta jsib zewg accountants ohra.  Qalli “Naf li qed jigradwaw hafna imma l-kompetizzjoni hija qawwija wisq.  Dawk li jigradwaw l-ewwel imorru ma’ Audit Firms kbar inkella Betting Companies u l-kumpaniji zghar bhal tieghu qed isibu diffikulta jsibu n-nies li ghandhom bzonn.

 

Il-bierah immur ghand kopja zghar f’Pembroke.  Qaltli: “Kelli lit-tifla f’nursery school  privata imma ma kontx kuntenta bis-servizz li kont qed ninghata. Bghattha fl-iskola tal-Gvernu u verament ninsabu kuntenti. Skola bellezza u ninsabu mpressjonati bis-servizz”.  Fl-istess gurnata fl-istess local immur ghand kopja b’zewgt itfal.  Ghandhom tifla l-MCAST fil-kors tal-Arts and Design.  It-tifla kienet hemm ukoll u qaltli li verament kuntenta bil-kors li qed issegwi.  Ommha qaltli “X’xorta ghandhom it-tfal ta’ llum ! Fi zmieni jekk ma tghaddix mill-O’Levels ma kellekx ghazla hlief li tmur tahdem.  Illum anke jekk ma jgibux O’Levels bizzejjed biex imorru s-Sixth Form u l-Universita’ xorta jistghu jkomplu jistudjaw”.  

 

Esperjenzi posittivi.  Ma jfissirx li ma’ kull min iltqajt kulhadd kien posittiv.  Smajt bi problemi. Ftit li xejn imma lmentaw mill-oqsma tax-xoghol, edukazzjoni u sahha.  L-oqsma li huma l-qofol tal-hajja tal-familji. Gergruli l-aktar fuq inefficjenzi u burokrazija zejda.  Ohrajn ilmentaw minn affarijiet li l-valur taghhom zgur ma jhabbatiex ma’ dak li jtejjeb il-hajja taghna lkoll. Lil dawn l-appell tieghi hu wiehed:  jista’ jkun li ghandkom ragun imma nitlobkom taraw l-istampa shiha. Il-mizien tal-PN imiel zgur lejn it-tajjeb.  Minkejja certi nuqqasijiet, dan hu partit li kompla jassigura dak li hu priorita’ ghal hajjitna.

Il-homevisits ikomplu

Tagħmel kemm tagħmel homevisits xorta jibqgħalek areas li ma jkunx irnexxielek tkopri. Żewġ distretti jfisser bejn wieħed u ieħor 20,000 familja. Matul il-ħames snin li għaddew kull nhar ta’ Ħamis u nhar ta’ Ġimgħa, sakemm ma nkunx imsiefer fuq xogħol jew b’impenjji ufficjali, kont immur nagħmel il-homevisits.  Bdejt minn Ottubru 2008.  Għal bidu saħansitra kien ikun hemm minn jgħidli “X’ġejt tagħmel, għadna kemm spiccajna minn elezzjoni oħra!?”  Imma oħrajn kienu japrezzaw li ma mmurx inħabbat il-bibien tagħhom biss lejliet l-elezzjoni. 

 

Jien wieħed minn dawk li nemmen ħafna fiż-żjarat fid-djar għax iżommuk vicin in-nies.  Tajjeb li naraw lil dawk li jiġu jkellmuna fl-ufficcju tagħna, imma aktar importanti li nżommu kuntatt ma’ dawk li qatt ma jiġu jħabtulna l-bieb. Għax b’hekk biss nifhmu ir-realta’ tal-familji tagħna, li difficli tifimha mis-siġġu tal-ufficcju tiegħek u mis-siġġu tal-Parlament.  Nitgħallem minn għandhom għax jagħtuk feedback fuq dak li nkunu qed inwettqu u saħansitra jagħtuk ideat għal inizjattivi ġodda.  Fuq kollox jgħinuk dejjem aktar tifhem il-prioritajiet tal-familji. 

 

Ma nemminx fiż-żjarat fejn tidħol u toħroġ f’ħames minuti, imma niprova nagħti ħin biex insir naf lill-familja u nagħtihom cans jesprimu ruħhom.  Nipreferi l-kwalita’ mill-kwantita’.  Ovvjament dik għandha l-iżvantaġġ li ma tilħaqx tara familji daqs kemm wieħed ikun jixtieq li jagħmel, imma l-esperjenza urietni li hekk l-aħjar. Fil-verita’ minn meta bdiet il-kampanja elettorali l-aktar li qed inkopri huma areas li ma kontx koprejt matul il-ħames snin li għaddew.  

 

Se nagħmel ħilti kollha biex kemm jista’ jkun nkopri aktar familji imma mhux possibli nżur lil kulħadd. Għaldaqstant minn issa nixtieq niskuża ruħi ma’ dawk il-familji li mhux se nkun laħħaqt niġi għandhom sa dakinhar tal-elezzjoni imma nwegħdhom li jingħataw priorita’ hekk kif nerġa nibda nħabbat il-bibien wara din l-elezzjoni. Iva.  Jiġri x’jiġri fl-elezzjoni f’Mejju ta’ din is-sena nerġa nkompli nħabbat il-bibien.

Valletta u Cortona

Niftakar sew li ħames snin ilu fl-ewwel laqgħa li kelli mal-ufficjali tat-Taqsima tar-Restawr hekk kif inħtart Ministru responsabbli mill-qasam tar-restawr kont esprimejt id-diżappunt tiegħi li f’pajjiżna kien għad ma għandniex centru li fih issib spjega tal-patrimonju kbir ta’ fortifikazzjonijiet li nsibu f’pajjiżna u li kelli x-xewqa li niprovdu centru bħal dan. Niftakar li Dr.Stephen Spiteri kien dlonk intervjena u qalli “Grazzi Ministru għax din ukoll ilha għal ħafna x-xewqa tiegħi !”. Pront weġibtu, “Tajjeb mela jien se nara li nsibu l-post u inti flimkien ma’ sħabek tridu tagħmluh.” Issa dan ic-centru The Fortress Builders għamilnih ukoll. Ircivejt bosta kummenti posittivi mingħand dawk li għoġobhom imorru jarawh sa llum.  

 

Imma dik l-idea stajna nwetquha biss għax sibna l-fondi meħtiega. Facli toħlom proġetti. Imma l-proġetti tista twettaqhom biss jekk ikollok ir-riżorsi finanzjarji. Bid-dħul ta’ pajjiżna fl-UE, ġibna 36 Miljun Euro biex nagħmlu l-akbar proġett ta’ restawr tas-swar li qatt sar f’pajjiżna u ddecidejna li nuzaw ftit ‘l fuq minn 2.3 Miljun Euro anke minnhom biex nagħmlu anke dan ic-centru. Xogħol fuq is-swar tal-Belt Valletta, il-Birgu, l-Imdina u c-Cittadella li ħoloq opportunitajiet ta’ xogħol għal madwar 800 ħaddiem u 50 kuntrattur.  

 

Minn binja mġarrfa u mitluqa dawwarniha f’centru ta’ valur kbir. Ix-xogħol tal-periti u l-ħaddiema diġa ġie aprezzat u anki mgħoti it-2012 Din L-Art Helwa Award for Architectural Heritage ghal 2012. Imma aktar mill-binja nnifisha hija mportanti l-wirja li poġġejna fiha. F'dan ic-centru wieħed mhux biss jista jara mudelli tal-fortifikazzjonijiet ta’pajjiżna, li saru b’tant pacenzja mill-ħaddiema tal-Modelling Unit, izda jista litteralment jesplora is-swar b’mod interattiv permezz ta’ immagini digitali.  

 

Ħsibna li jkun xieraq għalhekk li fl-okkażżjoni tal-ftuħ ta’ dan ic-centru nġibu f’pajjiżna ħames pjanti oriġinali tal-Belt Valletta li kien għamel l-Inġinier Francesco Lapparelli mill-Mużew tal-belt Taljana ta’ Cortona li kienet il-belt tal-familja Lapparelli. Żort din il-Belt sentejn ilu. Belt antika ħafna. Iżda meta kont hemm ħafna qaluli li x-xogħol ta' restawr kien majna ħafna minħabba l-kriżi ekonomika fl-Italja. X'ironija. Filwaqt li aħna għax għandna ekonomija li baqgħet b'saħħitha stajna nsostnu programm ta' restawr li l-Belt Valletta qatt ma kienet rat bħalu sa llum għax apparti l-fondi ewropej infaqna għexieren ta’ miljuni oħra fuq ir-restawr minn fondi tal-istat. Biżżejjed ngħid li c-centru li fih qed ikunu esebiti l-pjanti li ġew minn Cortona huwa wieħed mis-sensiela ta’ 30 proġett ta’ restawr li wettaqna ġewwa l-belt kapitali tagħna.

Inkomplu nnaqqsu t-taxxa fuq il-propjeta’

Il-wirt tal-Partit Laburista bi gvernijiet successivi fisser taxxa qawwija fuq id-dhul u l-assi ta’ kull familja, inkluz il-propjeta’. It-taxxa tas-successjoni kienet mhux biss tithallas fuq il-valur tal-bini imma anke fuq il-valur tal-ghamara, pitturi ecc. It-taxxa tas-successjoni tant kienet gholja taht il-Labour li f’hafna kazijiet meta t-tfal kienu jirtu l-propjeta’ minghand il-genituri, kienu jkunu kostretti jbieghu l-istess propjeta’ jew inkella sahansitra jissellfu biex ihallsu t-taxxa tas-successjoni !   

 

B’sensiela ta’ riformi ta’ gvernijiet immexxija mill-PN fis-snin 90 minn naha l-ohra rajna tnaqqis fit-taxxa tad-dhul minn 65% ghal 35% u fl-1992 tnehhiet anke t-taxxa tas-successjoni. Kien thalla biss id-dover li jithallas boll ta’ 5% fuq kull propjeta’ li tiret jew tkun moghtija lilek. 

 

Il-Gvern immexxi mill-PN fl-ahhar budget ikkommetta ruhu li jelimina issa wkoll il-boll fuq propjeta’ residenzjali li l-genituri jghaddu lill-ulied. Fil-programm elettorali issa morna anke pass iehor.  Qed nghidu li qed nikkommettu ruhna li nnehhu wkoll il-hlas tal-boll fuq kull propjeta’ li jghaddu l-genituri lill-uliedhom, anke jekk dik il-propjeta’ mhijiex wahda residenzjali, per ezempju hanut. 

 

Din il-mizura hija riflessjoni tal-impenn konsistenti tal-PN li jnaqqas it-taxxi specjalment it-taxxi fuq dhul u ass ital-familji. Maghna kulhadd jaf fejn qieghed. Mal-Labour mhux biss ma tafx fejn qieghed int imma wisq anqas ma taf x’jigri mill-propjeta’ tieghek.

Salini - il-proġett miexi sew

Ix-xogħlijiet fuq ir-riabilitazzjoni tas-Salini jinsabu f’fażi avvanzata. Dan stajt nikkonfermah il-bieraħ wara nofsinhar meta zort  ix-xogħlijiet flimkien mal-Ministru De Marco.  Hawnhekk il-Ministeru tiegħi qed jagħmel xogħol kbir, fejn qed isir ir-restawr tas-salini sabiex dawn jerġgħu jibdew jagħmlu l-melħ, r-restawr tal-Ximenes Redoubt u l-fougasse li jinstab fi stadju avvanzat,  il-bini mill-ġdid ta’ tliet strutturi (huts) li minnhom diġa telgħet waħda, u r-riabilitazzjoni tal-bur mielaħ (salt marsh) u t-tindif tax-xagħri.  

 

Ix-Ximenes Redoubt se jintuża bħala Ċentru għall-viżitaturi. Ser issir mina taħt l-art minn dan iċ-ċentru sabiex il-viżitaturi jkunu jistghu jmorru jaraw is-salini mingħajr periklu.  Is-Salini ser jerġgħu jitħaddmu sabiex issir il-produzzjoni tal-melħ li ser jinżamm f’żewġ ħuts minn 3 li qed jinbnew fl-injam, bit-tielet hut tintuża bħala musew dedikat għall-ħsad tal-melh. 

 

Dan il-proġett hu parzjalment iffinanzjat mill-Unjoni Ewropea taħt L-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali 2007-2013 – L-Ewropa tinvesti f’Żoni Rurali. Ix-xogħlijiet mistennija li jitlestew sa’ l-aħħar ta din is-sena u l-proġett ser jiswa madwar 7 miljun ewro. 

 

L-għan tal-proġett hu li ġaladarba x-xogħlijiet jitlestew, is-Salini titqies bħala destinazzjoni turistika li tinforma it-turist kemm lokali u kemm barrani fuq il-potenzjal li joffri dan is-sit mill-aspett naturali, kulturali u arkeologiku. Il-proġett tas-Salini se jkompli jtejjeb il-prodott turistiku tagħna f’din in-naħa ta’ Malta li b’dan il-proġett u oħrajn li qed isiru din il-parti se tingħata spinta kbira ‘l quddiem. F’Dan l-inħawi qed issir ir-riabilitazzjoni tal-Magħtab biex tinbidel f’Park, qed isir Aquarium fil-Qawra, filwaqt li estendejna l-park tas-Salini u nfetaħ Bird Park fl-inħawi tas-Salini.

 

Malta mudell mhux Cipru

‘Tlifna l-vantaġġ kompetittiv, jgħid l-ex President’.  Dan kien it-titlu fuq il-gazzetta Cyprus Mail ftit jiem ilu, meta l-ex President Ċipriott, George Vassiliou, qal li Ċipru tilef il-vantaġġ kompetittiv li kellu bħala ċentru ta’ servizzi finanzjarji.  Fl-argumenti tiegħu hu qal li jekk Ċipru trid tikkompeti u tirnexxi, trid tilħaq il-livelli ta’ pajjiżi Ewropej oħrajn, fosthom Malta u r-Renju Unit.  

 

X’differenza mill-parir ħażin ta’ Joseph Muscat li fl-2010 kkritika lill-Gvern għat-tmexxija ekonomika u finanzjarja, u filwaqt li njora għal kollox il-kriżi finanzjarja internazzjonali qal li Malta messha ssegwi l-eżempju ta’ Ċipru.  

 

Kemm għamilna sew li ma ħadniex il-parir tiegħu!  Tlett snin wara nistgħu niftaħru li pajjiżna kien it-tielet pajjiż bl-akbar tkabbir tal-GDP ras għal ras.  Malta hija l-membru Ewropew li ra l-akbar tnaqqis fl-istudenti li jitilqu mill-iskola kmieni mill-2001 u li kellha l-akbar żieda fi gradwati mill-Universita’ mis-sena 2000.  Malta għandha wkoll is-sitt l-anqas rata ta’ qgħad fl-Unjoni Ewropea. 

 

Fil-frattemp, Ċipru kellu jitlob għajnuna finanzjarja fl-istess żmien li Angela Merkel iddikjarat li Malta hija eżempju ta’ stabbilita’ finanzjarja.  Kif jgħid il-programm elettorali tal-Partit Nazzjonalista, il-viżjoni hija fundamentali.  Li tħares lura mhijiex alternattiva speċjalment jekk int qed tmexxi l-pajjiż.  Dawn huma kollha eżempji li juru kemm Joseph Muscat mhuwiex kapaċi jmexxi għax sa llum kien dejjem fl-għażliet li għamel.

 

Kuntrast ta' opportunitajiet

Bħala missier, nagħti priorita’ lill-futur ta’ binti.  Bħall-ġenituri kollha, nixtieqha tieħu l-aqwa edukazzjoni possibli biex quddiemha jkollha dinja ta’ opportunitajiet miftuħa għaliha.  Bħalissa hi qegħda s-Sixth form tipprepara għall-eżamijiet tal-A- Level.  Nista’ ngħid li hi ħadet edukazzjoni sħiħa, fejn iffukat fuq l-istudji pero ma warrbitx attivitajiet extra-kurrikulari li huma tant importanti fil-formazzjoni tal-karattru kif ukoll jipprovdu mumenti sbieħ li hi tqatta’ ma’ sħabha. 

Meta jien kont is-Sixth Form, ħafna mill-ħin tiegħi kont inqattgħu nipprotesta kontra r-reġim soċjalista li kif qed jikkonferma b’mod ipokrita Joseph Muscat innifsu, ħalla marka sewda fuq l-istorja ta’ pajjiżna u ħalla impatt tant negattiv fuq il-ħajja ta’ tant nies.

Li tidħol l-Universita’ fit-tmeninijiet kien ifisser li kellek tgħaddi minn sensiela ta’ ostakli, b’numerus clausus infami u bil-bżonn li jkollok il-parrinu.  Fi żmieni  l-istudenti l-Universita’ kienu jlaħħqu 700.  Il-verita’ hi li binti tgħix f’dinja totalment differenti.  Illum hemm 700 kors mhux 700 student l-Universita’.  Il-popolazzjoni tal-istudenti taqbeż il-11,000 b’6,000 oħra jistudjaw l-MCAST.  L-istudenti jirċievu stipendju biex jgħinhom itaffu l-ispejjeż ta’ studji terzjarji u mal-2000 borża ta’ studji ingħataw fl-aħaħr ħames snin biex ikollna aktar studenti li jkompli jistudjaw f’livell post-terzjarju.

Dan mingħajr ma nsemmi l-propsoti dwar l-edukazzjoni inklużi fil-programm elettorali tal-Partit Nazzjonalista.  Iktar opportunitajiet għal studju anke wara l-gradwazzjoni.  Twaqqif ta’ Akkademja tal-Arti.  Investiment akbar fl-Universita’ u fl-MCAST.  Stipendju msaħħaħ.  Tlett elef borża ta’ studju oħr fil-ħames snin li ġejjin.  Għotjiet biex żgħażagħ ta’ 21 sena jkunu jistgħu jżuru pajjiżi Ewropej oħrajn.  Meta kelli sbatax kont noħlom b’dawn l-opportunitajiet.  Għall-binti ta’ sbatax-il sena din hi r-realta’ li għandha quddiemha.