Dan hu żmien tajjeb biex wieħed iħares lejn dak li jkun wettaq matul is-sena li qed tintemm u fl-istess waqt iħares lejn dak li jrid iwettaq fis-sena li tkun se tibda. Ħarsa lejn dak li wettaq il-Ministeru tiegħi fl-2011 fil-qasam biss tal-progetti ta' tisbih timlik bil-kuragg ghall-hidma fix-xhur li gejjin. Komplejna naghtu lill-pubbliku progetti ta' kwalita'. Kemm permezz ta' progetti ta' restawr kif ukoll permezz ta' progetti ta' spazji godda. Bizzejjed insemmi r-restawr tal-Kappella ta' Santa Katerina fil-Belt Valletta, l-Arlogg ta' Pinto fil-Palazz il-Belt, tas-Saluting Battery fil-Barrakka ta' Fuq fil-Belt u l-hafna partiiet mis-swar tal-Belt, Imdina, Birgu u Cittadella. Matul l-ahhar sena tlestew bosta progetti ta' tisbih fosthom il-progett tax-Xatt ta' M'Xlokk, ta' Triq Bisazza f'Tas-Sliema, tal-Gonna tal-Kcina tal-Palazz ta' Sant'Anton, tal-Park u Centru ta' Xrobb l-Ghagin. Matul is-sena d-diehla hemm bosta progetti ohra li jridu jitlestew, uhud minnhom diga nbeda x-xoghol fuqhom filwaqt li ohrajn mistenni jibda x-xogol fuqhom fil-gimghat li gejjin. Fost dawn insibu r-restawr tas-Salini, ir-restawr ta' tlett irziezet antiki fil-Buskett, it-tlestija tar-restawr tal-faccati tal-Palazz fil-Belt kif ukoll dawk tal-Berga ta' Kastilja, il-ftuh tac-Centru Interattiv fuq il-Fortifikazzjonijiet li qed isir fi Biagio Steps, il-ftuh ta' Petting Farm fil-Park Nazzjonali ta' Ta' Qali, il-Waterpark f'Bugibba, it-tisbih ta' Piazza Spinola f'San Giljan, il-bini ta' Centru Civiku u Gnien Pubbliku fis-Swieqi u t-tkomplija tas-tisbih taz-zona kummercjali ta' Tas-Sliema inkluz ix-Xatt. Fis-sena 2012 li se nkomplu naħdmu fuq Park ghall-Familja f'Wied il-Għajn fiz-zona fejn fis-snin sebgħin kienet isservi bħala miżbla. Dan se jkun park mill-isbah b'daqs ta' art li jidhlu fiha madwar 20 pitch tal-futbol. Ahna determinati li nkomplu nghollu l-kwalita’ tal-ħajja tal-poplu taghna anke billi nkomplu noffru progetti ta' kwalita' mifruxa ma' pajjizna. Meta d-dinja għaddejja mill-agħar perjodu fl-ekonomija tagħha minn wara l-Gwerra ‘l hawn, ma kienx faċli li l-Gvern tagħna jkompli jinvesti bil-qawwa biex jkompli jibdel pajjiżna kuljum. Bqajna ninvestu u hekk se nkomplu nagħmlu.
F’dawn il-ġranet kelli l-okkażżjoni nħabbar l-proġett ta’ tisbiħ ta’ Pjazza Spinola f’San Ġiljan. Permezz ta’ dan il-proġett, din il-pjazza li tkopri madwar 2,400 metru kwadru ta’ art u li tant hi sinonima mal-villaġġ ta’ San Ġiljan se tkun qed tingħata dehra ġdida. Spazju li sa llum hu ddominat minn roundabout u konfuzzjoni ta’ karozzi, li s-sena d-dieħla se nibdluh fi spazju organizzat u komdu għall-Ġiljaniżi u dawk kollha li jżuru San Ġiljan, inkluż il-ħafna turisti. Fix-xhur li għaddew konna għaddejjin bix-xogħol ta’ wara l-kwinti fejn tlestew il-pjanti u d-disinji u ddaħlet l-applikazzjoni lill-MEPA f’Awwissu 2011 biex ġaladarba jinħareġ il-permess ikun jista’ jinbeda x-xogħol fuq dan il-proġett li mistenni li jdum għaddej madwar tmien xhur sabiex jitlesta. Fost l-interventi li ser isiru ser ikun hemm it-tneħħija tar-roundabout eżistenti u r-rilokazzjoni tal-istatwa tal-Qalb ta’ Gesu li se titressaq minn fejn tinsab bħalissa biex titpoġġa f’post fejn tkun tista’ tiġi apprezzata aħjar fl-istess żona. Sa llum bilkemm għajnejk imorru fuqha, għax l-attenzjoni jieħduha l-karozzi u t-traffiku li jdur madwarha. Il-vaska antika minn fejn kienu jixorbu ż-żwiemel u li llum ma tintużax se titressaq ukoll u se ssir feature fil-proġett. Apparti dan se jiġu nstallati wkoll żewġ ground fountains, numru ta’ bankijiet, dawl ġdid u street furniture ġdida. Parti importanti minn dan il-proġett se tkun ukoll l-installazzjoni ta’ culverts taħt l-art biex jinġabar l-ilma tax-xita li jinżel fl-inħawi. L-istima ta’ dan il-proġett tlaħħaq madwar € 1.3 miljun. Dan mhux l-ewwel proġett ta’ tisbieħ f’San Ġiljan, u fil-fatt ikompli jgħaqqad ma’ xogħol ieħor li sar f’Xatt is-Sajjieda. Dan mhux l-aħħar xogħol lanqas maħsub għal din iż-żona. Qed nikkunsidraw ukoll xogħol ieħor anke fid-dawl ta’ proġett mill-privat li fost affarijiet oħra se jiprovdi carpark għal madwar 400 karozza u li qed naraw kif l-aħjar nintegraw interventi tagħna miegħu ħalli ntejjbu dejjem aktar l-ambjent ta’ din iż-żona.
Ikolli nistqarr li ma nistax nifhem preċiz għaliex f’dawn il-ġranet numru ta’ sajjieda ħarġu jipprotestaw. F'laqgħa li kelli maż-żewġ koperattivi tas-Sajd il-ġimgħa l-oħra tkellimna fuq numru ta' punti iżda ma kien hemm xejn konkrett minn naħa tagħhom, tant li fi tmiem dik il-laqgħa tlabt proposti konkreti. Flok irċevejna l-proposti il-koperattivi għażlu li jibgħatu ittra mimlija misinformazzjoni lis-sajjieda u tħeġġiġhom jattendu għal protesta. Ta’ l-inqas mal-protesta l-koperattivi ġabu magħhom il-proposti. Issa nevalwaw il-proposti u f’Jannar nagħtu r-reazzjonijiet tagħna. Aħna konna għadna u nibqgħu disposti li niddiskutu ma’ kulħadd tant hu hekk li l-bieraħ stess wara nofs in-nhar saret laqgħa oħra bejn uffiċjali tal-Gvern u l-Koperattivi tas-Sajjieda dwar is-sajd għat-tonn, li kienet diġa skedata minn xi ġranet ilu. Irrid ngħid li l-Gvern dejjem kien konsistenti fuq is-sostenibilita’ tas-Sajd. Aħna anke meta konna weħidna f’fora internazzjonali dejjem insistejna li s-sajd għandu jitkompla meta kien hemm provi xjentifici li kienu juru li dak is-sajd ma kienx qed jhedded dik l-ispeċi. Minn naħa l-oħra irridu nkunu responsabli u ngħarfu li rridu nillimitaw is-sajd fuq speċi li huma mhedda. Dan biex nissalvagwardjaw kemm l-ispeċi kif ukoll l-attivita' ekonomika tas-sajjieda mhux biss tal-lum iżda wkoll ta’ għada. Ta’ min ifakkar li minn meta Malta daħlet fl-Unjoni Ewropea fl-2004 Malta se tkun tat lis-settur tas-sajd b’kollox mal-€15-il miljun li jinkludu €11-il miljun minn fondi Ewropej u €4 miljuni minn fondi nazzjonali. Dawn minbarra l-mijiet ta’ eluf ta’ Ewro mogħtija minn fondi nazzjonali direttament lis-settur taħt skemi ta’ State Aid jew skemi ta’ qabel ma’ Malta daħlet fl-Unjoni Ewropea. Irrid nirrimarka li dan l-aħħar wettaqna tibdil fit-tmexxija tad-Dipartiment tas-Sajd biex dan ikun jista’ jaħdem aktar mill-viċin mas-sajjieda. Nittama li din il-protesta li saret m’hix instigate biex tipprova ddgħajjef din it-tmexxija l-ġdida tad-Dipartiment. Nawgura li flimkien b’għaqal u b’serjeta naslu biex inkomplu niddiskutu fi spirtu pożittiv madwar mejda ħalli nkomplu naħdmu flimkien għal-ġid tas-settur.
Fl-aħħar siegħat smajna bil-mewt ta’ żewg mexxejja, Vaclav Havel u Kim Jong Il. Żewg mexxejja li ħaddnu valuri politici differenti u li għal ragunijiet differenti ħallew il-marka tagħhom fuq id-dinja.Havel jibqa’ mfakkar bħala l-bniedem li mexxa l-poplu Cekoslovakk kontra l-ħakma komunista li laħqet il-qofol tagħha fl-1989 b’dik li baqgħet imsejħa r-Rivoluzzjoni l-Vjola. Is-sehem ta’ Havel fil-ġlieda ghall-liberta’ kien ilu għaddej is-snin u fil-fatt kien meqjus bhala dissident mit-tmexxija komunista Ceka. Kien hu li waqqaf fl-1977 ic-Charter 77, grupp li kien jitkellem fuq id-dmir tal-Gvern Cekoslovakk li jħares id-drittijiet tal-bniedem ġaladarba kien iffirma it-trattat ta’ Helsinki fl-1975. Havel għamel żmien twil fil-ħabs.Mal-kisba tal-liberta’ Havel kompla jservi lill-poplu tiegħu billi sar President ta’ pajjiżu lejn l-ahhar tal-1989 u tul iż-żmien li hu kien fit-tmexxija, pajjiżu għamel it-transizzjoni għad-demokrazija. Fl-1993 ic-Cekoslovakkja saret żewġ stati, ir-Repubblika Ceka u s-Slovakkja li mbagħad saru membri tal-Unjoni Ewropea magħna fl-2004.It-tmexxija ta’ Kim Jong Il tikkuntrasta bil-kbir ma’ dik ta’ Havel. Jong Il, mexxa lil pajjizu ghal 17-il sena wara l-mewt ta’ missieru Kim il Sung, li s-Socjalisti ta’ pajjiżna kienu ffirmaw trattat sigriet miegħu fis-snin 80. Jong Il kompla fuq il-passi ta’ missieru u kompla kabbar l-iżolament ta’ pajjiżu filwaqt li kompla jkabbar it-tisħiħ tal-armata ta’ pajjiżu filwaqt li parti kbira tal-poplu spicca jbati l-guħ. Għalkemm jeżisti xetticiżmu kbir, wieħed ma jistax ma jawgurax li l-mewt ta’ Kim Jong Il isservi bħala bidu ta’ kapitlu ġdid fit-tmexxija ta’ dan il-pajjiż Asjatiku. Il-mewt ta’ dawn iż-żewg mexxejja turi kif tmexxija politika tħalli effetti li jtulu ferm aktar mill-ħajja ta’ bniedem. Illum ir-Repubblika Ceka tħares lura lejn il-ħajja ta’ Havel b’apprezzament u kunfidenti li tista’ tkompli tibni fuq strutturi demokratici. Il-Korea ta’ fuq mill-banda l-ohra llum issib lilha nnifisha f’sitwazzjoni ferm agħar minn 17-il sena ilu, u ffacajta wkoll minn sanzjonijiet internazzjonali minħabba l-politika militari tagħha ta’ tisħiħ fl-armamenti tal-qerda tal-massa.
Hekk kif qed naslu fit-tmiem ta’ din is-sena Ewropea ddedikata għall-Volontarjat, il-Gvern iddeciedi li jaghti jimmarka din is-sena billi jibda l-ħidma tiegħu biex iwaqqaf Centru għall-Volontarjat fil-Belt Kapitali. Il-bieraħ flimkien mas-Segretarju Parlamentari għaz-Żgħażagħ u Sport, Clyde Puli u s-Segretarju Parlamentari għal Negozji Żgħar u Artijiet, Jason Azzopardi ħabbart li dan ic-Centru se jkun proprju fil-bini tal-Biċċerija l-antika fil-Belt li ilu għal snin twal mitluq, dilapitat u abbużat. Binja li qegħda bejn il-Berġa ta’ Baviera u l-Palazz tal-Arcisqof. Din kienet żona ndustrijali fi żmien il-Kavallieri. Issa din iż-żona se nagħtuha injezzjoni ta’ attivita’. Dan il-proġett li se jiswa mal-miljun euros ġaladarba jitlesta se jingħata għall-użu tal-Kunsill Malti għas-Settur Volontarju. Din il-Binja għandha skop li tintuża bħala ċentru għall-użu tal-għaqdiet volontarji prattikalment f’uffiċini u spazji li jistgħu jutilizzaw. Hemmhekk għandhom isibu servizzi komuni li jkunu jistgħu jagħmlu użu minnhom. Is-sular ta’ isfel ukoll se jkun idedikat għal-arti u kreativita’. Bażikament hawnhekk se jinħoloq spazju għall-artisiti ż-żgħar biex juru u jkabbru t-talenti tagħhom. Dan il-proġett huwa turija tal-apprezzament tal-Gvern lejn il-ħidma volontiera ta’ għadd kbir ta’ persuni li jaħdmu b’xejn u mill-qalb f’varjeta’ ta’ oqsma soċjali u kulturali. Dan il-proġett iżżewweġ il-wirt storiku ta’ din il-binja mal-bżonn li ghandhom tant ghaqdiet volontarji u NGOs ta’ post fejn jiltaqghu. Il-kuncett ta’ syndicate rooms li ser ikun zviluppat f’din il-proprjeta se jimla vojt li kienu ilu jinħass f’dan il-qasam tal-volontarjat f’pajjiżna. Il-volontarjat hu teżor li aħna għandna apprezzament kbir lejh għax huwa simbolu tas-solidarjeta’ fis-socjeta’ tagħna. Dan il-proġett ta’ riġenerazzjoni jifforma parti mill-kullana ta’ 40 proġetti ta’ restawr, tisbih u riġenerazzjoni tal-Belt Kapitali tagħna li dan il-Gvern iwettaq. Waqt li konna qed indawru lill-ġurnalisti mas-sit, ħarġet waħda anzjani minn waħda mill-gallarijiet tal-madwar u bdiet tilmenti mill-istat ħażin li tinsab fiha din il-binja. Meta għidtilha li se nagħmlu ntervent biex nagħtu ħajja ġdida, kienet pronta qaltli “Nittama li ngħix sakemm tlestuh”. F’qalbi għidt, “Issa nispera li meta nlestuh ma tgħdilniex li ġibnilha l-istorbju ħdejha !”
Il-bieraħ il-President ta' Malta waqt ic-cerimonja annwali ta’ Jum ir-Repubblika għamel referenza ghall-ħtieġa ta’ emendi fil-Kostituzzjoni ta’ pajjiżna. Kif qal tajjeb il-President, Dr.George Abela, għalkemm il-Kostituzzjoni ta' pajjiżna servietna tajjeb għal kważi kważi nofs seklu, wasal iż-żmien li din tiġi aġġornata. Kellna l-ewwel il-Kostituzzjoni li stabbiliet pajjiżna ndipendenti, imbagħad kellna dik tal-1974 li stabbiliet Malta bħala repubblika. Kif nafu bażikament mill-1974 ‘l hawn l-uniku emendi li saru kienu dawk marbuta mas-sistema elettorali biex tiġi assikurat li ma jkollniex riżultat skerz kif kellna fl-1981 u l-emendi li jirreferixxu ghan-newtralita’ ta’ pajjiżna. Hemm bżonn aġġornament biex il-Kostituzzjoni - li hija r-ruħ ta’ kull soċjeta' - tkun tirrifletti verament dak li s-soċjeta' tagħna hi llum. Huwa pożittiv li ż-żewġ partiti politiċi prinċipali qed jaqblu li hemm bżonn li l-Kostituzzjoni tagħna tiġi aġġornata. L-isfortuna hija li l-Opposizzjoni kienet iddecidiet li ma tkompliex tippartecipa fil-Kumitat Magħżul tal-Kamra li kien ingħata r-responsabilita’ li jiddiskuti emendi għall-Kostituzzjoni. Issa mill-paroli hemm bżonn immorru għall-azzjoni biex infaslu dawn l-emendi. It-tliet alternattivi li semma l-President tar-Repubblika ta’ kif jista’ jsir il-process tat-tibdil jeħtieġ jiġu mixtarra u ssir għażla halli jibda l-process. Naqbel li fi process bħal dan ikun involut mhux biss il-Parlament, iżda anke s-soċjeta' ċivili. Is-socjeta’ ta’ llum hija soċjeta’ totalment differenti mill-1974 meta sar l-aħħar aġġornament sostanzjali tal-Kostituzzjoni tagħna. Għandna pajjiż b’bosta strutturi ta’ kontroll fuq l-operat tal-Eżekuttiv bħall-Ufficcju tal-Ombudsman, Ufficcju tal-Awditur Ġenerali; għandna pajjiż bi pluraliżmu wiesa’ u mifrux inkluż fil-qasam tax-xandir u l-media anke dik diġitali; għandna pajjiż Membru tal-Unjoni Ewropea u taż-Żona Ewro, għandna socjeta’ kważi multi-kulturali u miftuħa sew. Imma kif qal tajjeb il-President il-Kostituzzjoni trid tibqa strument ħaj li tevolvi skond l-ambjent ta’ madwarha. Il-bieraħ ukoll onorajna għadd ta' membri tas-soċjeta' ċivili b'unuri ta' Ġieħ ir-Repubblika bħala sinjal ta' gratitudni u rikonoxxenza għas-servizz li dawn taw lin-nazzjon. Nixtieq nieħu din l-opportunita' sabiex nifraħ lil dawk kollha li l-bieraħ naghtaw unur, b’mod specjali imma liż-żagħżugħ Thomas Cremona, li verament kien ħaqqu l-applaws doppju li qala’ minn dawk preżenti. Thomas huwa simbolu tal-perseveranza u l-kuraġġ ta’ persuna li mhux biss iġġieled il-marda kiefra tal-kanċer iżda fittex li jkun ta’ servizz għall-ħaddiehor permezz tal-attivita’ sportiva tal-qdif fejn saħansitra flimkien ma’ numru ta’ żgħażagħ ohra qasam l-Atlantiku f’ħin rekord.
Ma nistax ma nistqarrx sodisfazzjon kbir għall-fatt li ħafna mit-talbiet tal-Unjoni Europea fis-17 il-Konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Bidla fil-Klima f’Durban, fl-Afrika t’Isfel ġew aċċettati. Il-konferenza li ntemmet llum, ttawlet b’jumejn biex jkunu konklużi n-negozjati twal u intensivi bejn il-gruppi differenti. Din ir-rebħa hija mertu tal-perseveranza tal-Kummissarju Ewropea ghat-Tibdil fil-KLima, Connie Hedegaard, li minkejja l-opposizzjoni ta’ certi pajjiżi u blokki ma qatgħetx qalba. F’dawn in-negozjati l-Unjoni Ewropea nsistiet li hemm bżonn ftehim fit-tul li jorbot lil kull pajjiż jikkontribwixxi billi jnaqqas l-emisjonijiet tal-greenhouse gases biex iż-żieda globali medja fit-temperatura ma taqbiżx 2°C. L-UE għamlitha ċara mill-bidu li hija lesta tkompli terfa l-obbligi li daħlet għalihom permezz tal-Protokol ta’ Kyoto anke għall-perjodu 2013-2020. Iżda biex tagħmel hekk, il-pajjiżi l-oħra, speċjalment dawk li l-aktar iniġġzu l-arja jeħtieġu jersqu ‘l quddiem biex jiddefinixxu kif se jagħmlu l-parti tagħhom ukoll. Id-dikjarazzzjoni maqbula llum, msejjħa Durban Platfom, tghid li sal-2015 irid jintalahaq ftehim sabiex għall-ewwel darba jżomm lill-pajjizi li jniġġzu l-aktar (all major carbon polluters) responsabbli biex inaqqsu l-gassijiet serra. Dan il-ftehim imbaghad jibda jkun implimentat mill-2020. B’hekk l-UE rebħet l-argument principali li fuqu tant insistiet. L-UE sostniet li ma jagħmilx sens li jibqgħu marbuta biss b’miri ta’ tnaqqis dawk il-pajjizi li qed jikkontribwixxu bi 15% biss tal-emissjonijiet tas-CO2. L-UE baqgħet issostni li ekonomiji kbar bħal dik tal-Istati Uniti, iċ-Ċina u l-Indja, ukoll iridu minn issa jindikaw li huma lesti jintrabtu b’miri. Kien evidenti li l-EU rnexxielha f’ din il-konferenza ġġib l-appoġġ tal-pajjiżi lanqas żviluppati (Least Developing Countries – LDCs), tal-grupp tal-istati gżejjer (AOSIS) u xi pajjiżi oħra sabiex tigi definita roadmap ta’ implimentazzjoni.
Nemmnu li l-enerġija fid-dinja moderna ta’ llum hija l-pedament tal-ekonomija. Il-mira tal-Gvern fil-qasam tal-enerġija tibqa dik li jiżgura li pajjizna jkollu l-elettriku li s-socjeta Maltija teħtieġ bi prezz li jżomm l-ekonomija tagħna waħda kompetitttiva. Kien għalhekk li Gvernijiet differenti mmexxija mill-PN investew bis-serjeta’, u mhux ppruvaw ilaqqtu bis-second hand, fil-ġenerazzjoni tal-elettriku. Għalhekk ukoll l-investiment kbir fl-extension ta’ Delimara u l-cable mal-Ewropa. Nibqgħu b’għajnejna miftuħa għal kwalunkwe teknoloġija li kapaci tagħtina volum ta’ enerġija bi prezz tajjeb u li tgħinha nnaqsu l-impatt fuq l-ambjent. Hu f’dan l-ispirtu li nanalizzaw il-proposta ta’ SARGAS mressqa lil Gvern. Nagħmluha ċara li kull decizjoni trid issir bi proċess trasparenti u pubbliku. Il-Gvern mhux se jidhol fi ftehim ma’ xi kumpanija għax din tipreżenta impjant. Ma nixtrux bis-sistemi ta’ door to door sales. Waqt li għaddejja d-diskussjoni pubblika fuq din it-teknoloġija, li jidher li diġa twebbel biha Joe Muscat minkejja li m’għamilx studji, irrid ninnota 3 punti. 1. Joħrog ċar li kif ilna ngħidu ma jimportax xi fuel taħraq imma kif jinħaraq u kif jiġu msoffija d-dħaħen qabel ma joħorgu fl-arja. Hekk ghedna fuq l-estensjoni tal-power station ta’ Delimara. L-Opposizzjoni kemm ilhom jghajruna għax fl-extension ta’ Delimara se jinharaq l-Heavy Fuel Oil imma issa jidher li accettabli għalihom li jinħaraq taħlita ta’ żejt, faħam u skart ! Ipokresija ! 2. Waqt li nistudjaw il-proposta rridu nsaqsu: X’inhuma r-riskji ta’ tniġġies ? Kif ser jinqabdu l-emissjonijiet u se jigu trasportati ? Irridu niftakru li għad fadal ħafna mistoqsijiet fuq il-viabilita’ li tidfen CO2 (Carbon Capture & Sequestration) u l-perikli li dan joħloq jekk jigi rilaxxat. Irridu nifhmu li ahna firmatarji tal-Basel Convention li tistipula li trid permess minn qabel mill-pajjiz li jkun se jircivih, inkella materjal bħal dak lanqas biss jitħalla jitlaq minn pajjiżna. 3. Ninnota li l-Opposizzjoni malajr teċithom teknoloġija li għadha qed tiġi żviluppata, imma mbagħad malajr ikunu pronti jbeżżgħu lin-nies b’teknoloġiji ppruvati li nkunu rrakkomandajna aħna. Hekk għamlu fuq l-impjant ta’ Sant’Antnin, l-inceneratur u fuq il-windfarm fil-Bahrija !
F’dawn il-granet mort wahda mic-cerimonji tal-gradwazzjoni fis-Sala tal-Universita’ f’tal-Qroqq. X’memorji dawk ! Bdejt niftakar fis-snin li qattajt jien fl-Universita’ u l-hidma tieghi fl-SDM (Studenti Demokristjani) u l-KSU. Domt attiv fl-SDM kwazi 7 snin. F’perjodu mqanqal hafna tal-istorja politika ta’ pajjizna. Bdejt il-hidma tieghi meta kelli 16-il sena u dhalt is-Sixth Form u komplejt kwazi sakemm spiccajt l-Universita’. Kien zmien ta’ protesti biex l-istudent jzomm id-drittijiet bazici tieghu. Niftakar li darba minnhom ghax ghamilna gimgha ta’ protesti fis-Sixth Form il-Ministru tal-Edukazzjoni ta’ dak iz-zmien, qed nirreferi ghall-1981, qabad u xolja l-Kunsill tal-Istudenti u lanqas hallina niltaqghu aktar fil-kamra li kellna ! Kunsill elett demokratikament mill-istudenti spicca dikjarat illegali ghax ipprotesta b’mod ghal kollox pacifiku. Kien zmien meta jekk tazzarda titkellem malajr jasallek it-theddid u taqla xi xebgha minn nies organizzati. Niftakar sew is-sena 1984 meta bhala SDM konna attivi favur l-ezistenza tal-iskejjel tal-knisja li l-Gvern immexxi mill-Partit Laburista li halef li jaghlaq. Niftakar sew is-swat li garbu diversi student tal-Universita’ meta telghu diversi haddiema armati tat-Tarzna ghalina. Niftakar li lil wiehed student tal-arkitettura kienu kisrulu zewg idejn b’katina ! Illum fl-arja demokratika u serena li ghandna meta tirrakkonta stejjer bhal dan bil-kemm titwemmen. Imma ahna li garrabnihom, tghallimna haga mportanti: taqta’ qalbek qatt quddiem l-ghawg u kompli nsisti ghad-drittijiet tieghek b’mod pacifiku minkejja li jipruvaw jumiljawk. F’dan il-perjodu mqanqal, sibna hin ukoll biex niehdu l-formazzjoni taghna fuq il-principji li jsawwru l-hsieb demokratiku kristjan. Il-principji tas-solidarjeta’, partecipazzjoni, gustizzja socjali u zvilupp sostenibbli assorbejnihom mill-hafna seminars ta’ formazzjoni li konna norganizzaw kemm fl-Universita’ kif ukoll fl-AZAD. Konna nistiednu nies personalitajiet li kellhom ghal qalbhom din il-kultura politika. Konna naghmlu uzu tajjeb hafna wkoll mill-librerija tal-AZAD. Dawk is-snin ta’ hidma fl-SDM bnewli l-karattru tieghi u ghalmuni l-ABC tas-sistema demokratika inkluz l-procedura ta’ laqghat formali, kif ukoll l-bazi tal-hsieb politiku tieghi liema formazzjoni ghadni nsibha utli kuljum.
Ahna li kull meta niftħu l-vit u nsibu l-ilma fil-kumdita' ta' djarna, qatt hsibna li fid-dinja imutu tifel jew tifla kull 10 sekondi sempliciment għax jimirdu b’ima kontaminat ? Qatt ħsibna kemm hawn tfal li jqumu filgħodu u l-ewwel haġa li jridu jagħmlu jkun li jimxu kilometri sħaħ biex imorru jiġbru l-ilma minn sors tajjeb ? Din hi s-sitwazzjoni fl-2011. U bit-tibdil fil-klima s-sitwazzjoni se tkompli tmur lura. Sentejn ilu permezz tal-Ftehim ta’ Copenhagen, tal-Konfernza dwar il-Tibdil fil-Klima il-pajjiżi żviluppati impenjaw ruħhom li jipprovdu lill-pajjiżi fi stadju ta’ żvilupp mezzi finanzjarji ‘fast start’ ġodda u oħrajn għall-perjodu 2010-2012. F’dan il-kuntest il-Gvern Malti ngħaqad mal-kumplament tal-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea biex niffinanzjaw proġetti relatati mal-addattazzjoni tat-tibdil fil-klima. F’dan ir-rigward, ftit tal-ġranet ilu jien u l-Viċi Prim Ministru Tonio Borg ppreżentajna €300,000 lill-għaqdiet mhux governattivi lokali li għandhom proġetti maħsuba biex jindirizzaw it-tibdil fil-klima. Il-fondi msemmija se jkunu qed jiffinanzjaw sitt proġetti fl-Afrika li jaħsbu biex jiffaċilitaw it-twassil tal-provvista ta’ ilma nadif; impjanti tal-biogass, programm ta’ tħawwil ta’ siġar u installazzjoni ta’ pannelli solari. Dawn il-proġetti se jitwettqu f’dawk il-pajjiżi li huma partikolarment vulnerabbli għall-bdil fil-klima, bħal Ethjopja, Uganda, Tanzanija u Ghana.
Il-proġett estensiv tar-restawr minn ġewwa tal-kappella ta' Santa Katerina ta' Lixandra fil-Belt Valletta issa tlesta u l-bieraħ fil-jum dedikat lill-qaddisa ġie inawgurat. Kappella li nbniet bħala l-kappella tal-Kavallieri Taljani u li llum tintuża mill-komunita’ Taljana f’Malta. Verament ġojjell artistiku li issa ngħata lura d-dinjita' li ħaqqu. Seħħet il-ħolma ta’ Dun Gino Gauci, kappillan tal-komunita’ Taljana f’Malta li tgħodd mat-tlett elef persuna, li ilu snin jistinka biex din il-kappella tiġi trasformata ghas-sbuħija originali taghħa. Din il-kappella kienet f'kundizzjoni mill-agħar. Sfortunatament kien jidħol kwantita' ta' ilma mill-koppla u li wassal għal ħsarat kbar fil-ġebla u fil-pittura. L-aħħar fażi tal-proġett kienet ikkonċentrata l-iktar fuq il-pittura tal-koppla minn ġewwa, li għaliha kkontribwixxa l-Ministeru tar-Riżorsi u l-Affarijiet Rurali, permezz tar-Restoration Unit, u l-Bank of Valletta, bil-proġett fl-aħħar xhur jiġi estiż ukoll għall-koppletta u l-pitturi ta' wara l-artal li ġew iffinanzjati wara li l-Ambaxxata Taljana f'Malta sabet sponsors għalihom. Sar xogħol qawwi ta' riċerka taħt is-superviżżjoni ta’ Giuseppe Mantella. Din il-kappella li nbniet skond id-disinn ta’ Glormu Cassar għandha wkoll it-timbru ta’ Mattia Preti. Il-kwadru titulari huwa xogħol ta’ Mattia Preti, liema pittura kienet ġiet restawrata mill-NSTF fl-2007. Barra hekk anke l-pittura tal-koppla principali, li tirraffigura xeni mill-ħajja ta’ Santa Katerina ta’ Lixandra hija wkoll xogħol importanti ta’ Preti. Fid-diskors qasir li għamilt stqarrejt li nħares lejn din il-kappella bħala simbolu tar-rabta bejn Malta u l-Italja. Liema rabta mhijiex biss minħabba l-vicinanza geografika, iżda minħabba r-rabta fuq kollox kulturali u socjali ta’ bejn iż-żewġ popli. Dan il-proġett huwa biss wieħed mill-madwar tletin proġett li dan il-Gvern qed iwettaq fil-Belt Kapitali tagħna sabiex jagħti lil din il-belt il-valur li jixirqilha.
Dalgħodu kelli zewġ okkazzjonijiet verament sbieh. Bdejt bi żjara fl-iskola San Anton fejn ġejt imdawwar mit-tfal li jippartecipaw fil-programm Eko-Skola. Impressjonajt ruħi bl-entużjażmu tat-tfal u bil-baħar ta’ informazzjoni li ġabru u l-inizjattivi li ħadu fil-qasam ambjentali. Huwa evidenti li għandhom għalliema li rnexxielhom jixgħelu mħabba kbira lejn l-ekologija u s-sens civiku. Wieħed mill-eserċizzji li kellhom kien li jagħmlu mudell ta’ dak li jixtiequ jaraw fil-park li se nagħmlu fuq il-miżbla riabilitata tal-Magħtab. Dawn huma tfal li mhux biss jitkellmu fuq l-immaniġjar tal-iskart imma qed jagħtu semhom. Mhux biss jiproduċu l-kompost mill-iskart biodegredabli, imma saħansitra għamlu Civic Amenity Site żgħira biex naqsu b’mod konsiderevoli l-volum ta’ skart li jarmu. Minn hemm bqajt sejjer f’għalqa vicin ir-Rabat fejn kien għaddej il-proċess ta’ installazzjoni tal-ewwel meter ma’ borehole għal użu agrikolu. Pass importanti ħafna fl-azzjoni konkreta tagħna favur il-konservazzjoni tal-ilma tal-pjan. Spjegajt lill-ġurnalisti li jridu jkunu nstallati madwar 3,500 meter ma’ boreholes tal-bdiewa. Dawn il-meters qed jiġu nstallati mingħajr ħlas mill-bdiewa għax irnexxielna nġibu €2 miljun fondi mill-UE biex ma ngħabbux piż fuq il-bidwi. Il-Gvern qed jgħin ukoll billi raħħas bin-nofs il-kirja li l-bidwi u r-raħħal irid iħallas fuq il-meters tad-dawl u tal-ilma. Wara l-installazzjoni tal-meters irid isir perjodu ta’ moniteraġġ tal-kwantità tal-ilma li jintuża fis-setturi kollha biex tinġabar stampa reali ta’ x’jiġi estratt mill-ilma tal-pjan. Dan se jservi biex fil-każ ta’ sorsi li jintużaw għall-agrikultura jinħadmu kwoti biex il-bdiewa tinħadmilhom kwota ta’ ilma bla ħlas għall-bżonnijiet tagħhom. B’wiċna minn quddiem nistgħu ngħidu li diġa wasalna biex nieħdu passi li ħafna pajjiżi ewropej fil-meditterran sabu diffikulta jimplimentaw. Qed nagħmlu dan anke għax nagħrfu r-responsabilitajiet li għandna lejn it-tfal ta’ llum li rridu niggarantulhom ilma fi kwantita’ u kwalita’ li jixirqilhom.
Il-Budget li tressaq il-bieraħ ma kienx wieħed normali. Tressaq minn Gvern responsabbli fi kriżi internazzjonali liema bħalha, liema kriżi qed tolqot bl-aktar mod iebes lill-pajjiżi Ewropej madwarna. Għalhekk kull kunsiderazzjoni dwar il-Budget trid issir f’dan il-kuntest u għalhekk huwa ferm f’loku l-islogan li ntgħażel li ‘B’għaqal u b’serjeta’ biss nirbħu l-maltemp’. Dan hu maltemp li għadu fuqna u madwarna u jekk lilna ma laqatniex bil-mod kif laqat lil pajjiżi bħall-Italja u l-Greċja mhuwiex kumbinazzjoni, imma huwa riżultat ta’ deċiżjonijiet mhux dejjem popolari li ħadna. Deċiżjonijiet ta’ Gvern b’viżjoni u bi strateġija adattata biex pajjiżna, minkejja ċ-ċokon tiegħu, evita l-agħar parti tal-maltemp. Irridu nibqgħu ffukati għax l-isfidi għadhom hemm u jridu jingħelbu. Huwa budget ffukat fuq fronti principali. L-ewwel incentivi ghall-aktar tkattir ta’ impjiegi u t-tieni għajnuna lil dawk il-faxex tas-socjeta’ li l-aktar li għandhom bżonn wens f’dan il-mument difficli. B’mod partikolari wens lil min qed irabbi t-tfal u wens għall-anzjani. Barra hekk se nkomplu nsostnu l-infieq għall-edukazzjoni, li tibqa l-pedament tal-iżzvilupp ekonomiku ta’ dan il-pajjiż bla riżorsi. Rigward il-Ministeru tiegħi, l-allokazzjoni finanzjarja rrid nikkunsidrha fil-perspettiva ġusta. L-ispiża tal-Gvern trid tonqos f’ċertu setturi biex il-Gvern ikun jista’ jibqa’ jilħaq il-miri tan-nefqa soċjali u għalhekk bilfors li kien hemm xi tnaqqis fil-voti. Hemm pjan ta’ ħidma qawwi bbażat fuq l-fondi ewropej. Matul is-sena d-dieħla jibdew jkunu mplimentati fost l-akbar proġetti inkluż dak tal-mini taħt l-art biex ntaffu l-għargħar li waħdu jiswa 56 miljun ewro. Barra hekk se nkomplu ninvestu fondi pubblici biex inkomplu nagħtu spazji pubblici aktar komdi għall-familji tagħna u biex naprezzaw mill-ġdid il-wirt ta' pajjiżna.
Fi tmiem il-ġimgħa tajna bidu għal proġett pilota ta’ 6 xhur biex tibda titwettaq fażi ohra mir-riforma tal-Pitkalija. Dan il-proġett se jinkludi numru ta’ tibdiliet kif jelenka l-Memorandum of Understanding iffirmat bejn il-Ministeru u l-Farmers Central Cooperative Socitey (FCCS) li qed taqbel mal-prinċipji ta’ din ir-riforma kif proposta. Irrid inrodd ħajr lill-mexxejja tal-FCCS li wara diskussjoni twila accettajt li jissieħbu magħna f’din ir-riforma. Riforma li idealment ma tkunx imposta minn fuq iżda tiġi bi qbil mal-stakeholders l-aktar importanti: bdiewa, pitkala u xerrejja.Waqt li attendejt għaċ-ċerimonja tal-iffirmar jien sħaqt li din hija riforma importanti msejsa fuq tliet prinċipji : 1. li l-bidwi jikseb valur xieraq u adattat għall-prodott tiegħu li jkun marbut ma’ grading; 2. li l-bidwi jkun jaf x’qed isir mill-prodott tiegħu; u 3. li r-rwol tal-pitkal ikun biss dak ta’ sensar. Biex jintlaħqu dawn l-għanijiet l-ftehim jisħaq fuq l-importanza ta’ taħriġ għal bdiewa biex fost affarijiet oħra l-bdiewa jibdew jagħmlu l-grading necessarju tal-prodotti tagħhom sabiex titjib d-dehra tal-prodott li jasal għall-għażla tal-konsumatur. L-għan hu dak li noħolqu sistema ta' traċċabilità li biha l-proċess kollu mir-razzett sa fuq il-mejda tal-ikel ikun jista’ jiġi segwit b'mod ċar fl-istadji kollha. Għandha tiġi introdotta wkoll sistema ta' kannestri/kaxxi ġodda; li għandhom jiġu utilizzati mill-bdiewa għall-prodotti tagħhom. Ix-xogħol infrastrutturali, ristrutturar u s-sistema tal-IT biex issir ir-riforma fil-Pitkalija hu stmat li se jiġi jiswa madwar €6 miljun.
Sa ftit tas-snin ilu, tlett affarijiet kienu jdejquni sew jien u dieħel il-Parlament: l-istat ta’ Piazza San Gorg, l-arloġġ tal-Mainguard dejjem wieqaf u l-arlogg tat-Torri ta’ Pinto tal-Palazz ukoll wieqaf. Issa rrangati u jiffunzjonaw kollha. Il-bieraħ żort ix-xogħlijiet ta’ restawr li l-Ministeru tiegħi għadu kemm lesta kemm fuq l-istruttura tal-gebel tat-Torri, fuq il-mekkaniżmu tal-arloġġ nnifsu kif ukoll fuq l-istatwi u l-kniepen li jinsabu fuq it-torri li jinsab f’waħda miż-żewġ btieħi tal-Palazz tal-Gran Mastru fil-Belt Kapitali tagħna.Dan l-arloġġ li nbena fl-1745 mill-Gran Mastru Manoel Pinto de Fonseca, huwa wieħed mill- isbaħ arloġġi li għandna hawn Malta izda sfortunatament kien ilu snin twal ma jahdem minhabba l-hsarat. Il-mekkaniżmu tal-arloġġ kien magħmul minn Gaetano Vella, arluġġar rinomat li ddisinja arloġġi f’diversi knejjes hawn Malta. Dan l-arloġġ jikkonsisti f’erba’ statwi tal-bronż, magħrufa bħala jacquemarts, li jduru minn qaddhom biex idoqqu l-qniepen. Huwa maħsub li dawn l-istatwi jissimbolizzaw skjavi Torok. Ix-xogħol tmexxa minn grupp t’esperti fil-qasam tar-restawr mill-Proġett għar-Rijabilitazzjoni tal-Belt Valletta u minn Heritage Malta. Ir-restawr tal-istruttura tal-ġebel sar mill-ħaddiema tar-restawr taħt it-tmexxija tal-Perit Mireille Fsadni. Fuq il-mekkaniżmu tar-arlogg ħadem is-Sur Stephen Zammit, li litteralment żarma, sewwa u rema mill-ġdid l-arloġġ bicca bicca. Minn naha l-oħra s-Sur Kenneth Cauchi ħa ħsieb ir-restawr tal-qniepen u jacquemarts. L-interventi maħdumin b’għaqal reġgħu ħarġu s-sbuħija ta’ erba’ uċuħ tal-arloġġ: tan-nofs turi biss is-siegħa, u t-tlieta l-oħra juru ix-xahar, id-data, u l-fażi tal-qamar. Dan ix-xogħol, ġie jiswa €120,000, kien iffinanzjat minn fondi nazzjonali u nbeda f’April tal-2010. Dan il-proġett jingħaqad mar-restawr l-ieħor tal-faccati tal-Palazz. Hekk kif il-Parlament Malti s-sena d-dieħla jkun trasferit fil-binja l-ġdida, mbagħad jibda x-xogħol ta’ restawr tal-Palazz minn ġewwa halli dan it-tieni l-isbaħ ġojjell tal-Belt Kapitali tagħna jsir il-vetrina tal-kultura tagħna l-Maltin u l-Għawdxin. Biex dan il-ġojjell jitgawda aktar mill-pubbliku nġenerali se ssir open day biex il-pubbliku jkun jista’ japprezza aktar dan ix-xogħol li sar. Din se norganizzawha fid-19 ta’ Novembru bejn id-9am u s-2pm. Kull min hu nteressat li jattendi għandu jirriserva post billi jibgħat email fuq rpo.mrra@gov.mt. Sfortunatament minħabba ċ-ċokon tal-post ma nistgħux niftħu l-bibien għal kulħadd u għalhekk qed nesiġu li min hu nterssat li jżur dan il-proġett ta restawr jirrżerva post.
Aħbar bħal dik ta’ tarbija abbandunata fuq l-għatba ta’ kunvent ftit tal-ġranet ilu taħsadna. Għalkemm fortunatament dawn huma każijiet rari f’pajjiżna, xorta huma episodji li għandhom iġiegħluna nirriflettu. Qabel xejn ma għandnix dritt li niġġudikaw l-emozzjoni ta’ dik l-omm li waslet biex tagħmel att daqstant estrem bit-tarbija tagħha. Ħadd minnha ma jista’ jiġġudika l-każ jekk ma nafux iċ-ċirkostanzi kollha. Fil-verita’ dik l-omm xorta riedet li bintha tgħix, u għalkemm jidher li ma kellhiex il-mezzi biex tgħajjixha, tatha l-ħajja u fdatha f’idejn li żgur se jkomplu jduru bit-tarbija. Aktar u aktar issa li nstabet familja li lesta tieħu ħsiebha. Dan l-episodju fakkarni f’artiklu li qrajt dan l-aħħar fil-ġurnal Taljan Avvenire fejn jingħad li l-operat ta’ Ċentri favur il-ħajja li hemm inwaqqfin madwar l-Italja kollha s’issa waslu biex mill-1975, mal-130,000 tarbija ġew salvati mill-abort. L-abort huwa l-aktar att estrem li jista’ jitwettaq minn ġenitur jew ġenituri ta’ tarbija. Skont din l-istatistika joħroġ li man-nofs miljun omm ukoll ġew assistiti mill-volontarji ta’ dawn iċ-Ċentri u nstab li kawżi mill-aktar komuni li jwasslu għall-abort huma problemi soċjali, ekonomiċi, u psikoloġiċi. J’Alla t-tarbija, li ġiet abbandunata u li issa ngħatat l-isem Carla, ssib il-wens li kull tarbija tingħata. J’Alla l-omm biologika tat-tarbija Carla wkoll issib l-wens u l-kuraġġ biex għada pitgħada tersaq ‘l quddiem u tirrikonoxxi lil bintha. U fuq kollox j’alla Carla sservi ta’ eżempju favur il-ħajja.
Dan hu żmien tajjeb biex wieħed iħares lejn dak li jkun wettaq matul is-sena li qed tintemm u fl-istess waqt iħares lejn dak li jrid iwettaq fis-sena li tkun se tibda. Ħarsa lejn dak li wettaq il-Ministeru tiegħi fl-2011 fil-qasam biss tal-progetti ta' tisbih timlik bil-kuragg ghall-hidma fix-xhur li gejjin. Komplejna naghtu lill-pubbliku progetti ta' kwalita'. Kemm permezz ta' progetti ta' restawr kif ukoll permezz ta' progetti ta' spazji godda. 
