Ħsad iż-żebbuġ

Dalgħodu żort il-Gran Hotel Excelsior fejn segwejt il-ħsad li qed isir mis-siġar taż-żebbuġ li hemm imħawwla fl-istess lukanda.  Fil-fatt hemm imħawwla mas-60 siġra taż-żebbuġ li wħud minnhom kważi terz minnhom kienu ħawluhom il-ħaddiema stess tal-istess lukanda bħala parti mill-kampanja 34U. Permezz ta’ din il-kampanja fl-aħħar 7 snin kemm ilha mwaqqfa ġew imħawla mal-115,000 siġra ndiġena. 

 

Iż-żebbuġ maqtugħ mis-siġar li hemm fil-lukanda fl-2011 ġie trasformat f’300 flixkun ta’ żejt taż-żebbuġa li ntuża mill-istess lukanda. Mill-ħsad ta’ dan is-sena nġabbru 24 kannestru ta’ żebbuġ u hu maħsub li se jkun prodott aktar żejt mis-sena l-oħra.  

 

Fi żmien il-ħsad taż-żebbuġ tas-sena 2011 f’pajjiżna kien hawn reġistrati f’pajjiżna mal-108 ettaru ta’ art b’siġar taż-żebbuġ kkultivati minn madwar 200 bidwi.  Skont id-dikjarazzjonijiet tal-ħsad reġistrati mad-Dipartiment tal-Agrikoltura, fl-2011 siġar taż-żebbuġ użati għal konsum kien hemm aktar minn  23,000 siġra li minnhom 70,146 kilo ta’ żebbuġ intuża għall-għasir biex isir iż-żejt taż-żebbuġ. Dan kollu jfisser li s-sena l-oħra l-art ta’ pajjiżna bil-ħidma tal-bdiewa tagħna pproduċiet mas-26 tunnellata ta’ żejt taż-żebbuġa. Is-sena l-oħra wkoll  ġew ikkunsmati kważi 18,000 kilo ta’ żebbuġ li nħasad mis-siġar ta’ pajjiżna.  

 

Fost il-ħaddiema tal-lukanda ltqajt ma’ Leli, anzjan ta’ 74 sena.  Impressjonawni l-passjoni u l-enerġija tiegħu.  Iltqajt ukoll ma’ Mathias, tifel ta’ 11-il sena, li għadu kemm laħaq President tal-Kumitat tal-EkoSkola tal-iskola ta’ San Andrea.  B’għajnejħ jixgħelu bl-entużjażmu Mathias spjegali x’jixtieq iwettaq fl-iskola, inkluż li jħawwel aktar siġar madwar l-iskola. Anke hawn stajt nara l-entużjażmu ta’ dawn il-ġenerazzjonijiet differenti biex jagħmlu xi haġa posittiva aktar milli jkunu sempliciment armchair critics.

48 sena nazzjon indipendenti

L-anniversarju tal-Indipendenza ta’ pajjiżna huwa okkażżjoni ta’ ċelebrazzjoni.  Hekk jiġri mhux biss f’Malta imma f’kull pajjiż sovran ċivilizzat fejn il-popli jiċċelebraw  il-ġurnata ta’ meta ħadu rajhom f’idejhom.  Malta qed tagħlaq 48 sena Indipendenti.  Bla ebda dubju din kienet l-akbar bidla li qatt saret f’pajjiżna, mhux biss mill-aspett istituzzjonali, imma anke mill-aspett ta’ attitudni ta’ poplu, għax għall-ewwel darba ridna nibdew naħsbu u naġixxu ta’ poplu li jrid jaqdef għal rasu. Minn dakinhar pajjiżna nbidel f’pajjiż modern, b’ekonomija ħielsa u membru tal-Unjoni Ewropea.  Kienet definittivament għażla għaqlija. 

 

Dan ma seħħx b’kumbinazzjoni.  Seħħ kawża ta’ snin twal ta’ politika għaqlija, f’ħafna każi deċiżjonijiet meħuda taħt amministrazzjonijiet differenti mmexxija mill-Partit Nazzjonalista.  Mhux dejjem il-poplu Malti kellu serħan il-moħħ.  Pajjiżna għadda wkoll minn mumenti difficli fl-istorja politika tiegħu. Fis-snin sebgħin u l-bidu tat-tmeninijiet d-demokrazija f’pajjiżna għaddiet minn test qawwi, meta kienet ffacjata mill-politika oppressiva minn gvern li kien anke saħansitra l-vjolenza bħala arma politika. Ma rridux ninsew li ħamsa minn dawn it-48 sena indipendenti għexnihom taħt Gvern li mexxa bla ma kellu maġġoranza.  F’dak l-istat kien spiċċa pajjiżna.  

 

Pero llum pajjiżna jista’ jiftaħar li huwa pajjiż imsieħeb fl-Unjoni Ewropea, b’ekonomija ħielsa, fejn id-drittijiet u l-libertajiet fundamentali tal-poplu huma rispettati u mħarsa, u b’demokrazija b’saħħitha.  Saħansitra għaddejna minn esperjenza għall-ewwel darba fejn il-President ta’ Malta ntagħżel mill-partit oppost għal dak fil-gvern.  Eżempju ta’ maturita’ u politika ġdida.  

 

Waqt li Malta qed tiċċelebra it-48 anniversarju mill-Indipendenza nistgħu nkomplu nħarsu ‘l quddiem b’fiduċja.  Pajjiżna jrid ikompli jitmexxa b’għaqal speċjalment f’mumenti ta’ taqlib ekonomiku mondjali li qajla rajna bħalu.  Irridu nkomplu nbiddlu fejn għandna bżonn inbiddlu b’għaqal. Jeħtieġ nkomplu  ninvestu fl-edukazzjoni li trid tibqa l-magna principali għall-iżvilupp tagħna bħala nazzjon sovran.  Irridu nfittxu wkoll kif se nisfruttaw dejjem aktar is-sħubija tagħna fl-Unjoni Ewropea biex nikkonsolidaw l-identita’ unika tagħna f’dinja aktar miftuħa u aktar pluralista. Biex insiru aktar Maltin u aktar Ewropej. L-Indipendenza ta’ pajjiżna ma naprezzawhiex f’iżolament imma f’komunita’ ta’ popli b’identitajiet u aspirazzjonijiet differenti.

Eżempju għan-nisa mpenjati fil-politika

Is-sistema politika tagħna hija tali li toħloq kompetizzjoni xi kultant anke ħarxa bejn kandidati tal-istess partit fuq l-istess distrett.  Għalhekk li jkollok kompetitur tiegħek fuq l-istess distretti li jkun etiku u leali huwa ta’ min japprezzah ferm.  Fil-politika dawn huma valuri imprezzabbli.

 

Għalija Dolores Cristina dejjem ħadnet dawn il-valuri u huwa għalhekk ukoll li ddispjaċini mhux ftit meta fl-aħħar jiem infurmatni bid-deċiżjoni tagħha li ghal raġunijiet personali mhux se tikkontesta l-elezzjoni ġenerali li jmiss.  Irrid ngħid li dejjem ħdimt tajjeb magħha kemm bħala Ministri fl-istess Kabinett kif ukoll bħala kandidati fuq l-istess Distretti, iġifieri d-9 u l-10 Distrett. 

 

Dolores tat kontribut siewi tul is-snin li fihom offriet li tagħti servizz lil pajjiżna.  Fid-diversi karigi li hi okkupat ħalliet il-frott tal-ħidma tagħha u eżempju ta’ dan huwa skejjel mill-aktar moderni li għandna, numru rekord ta’ studenti fl-Universita’, kif ukoll it-tisħiħ tas-servizzi soċjali u akkomodazzjoni socjali. 

 

Dolores kienet ukoll waħda mill-ftit nisa u omm li servew f’karigi politiċi għoljin.  Hi għandha sservi ta’ mudell għal nisa oħrajn li m’għandhomx jaqtgħu qalbhom, minkejja d-diffikultajiet li taf iġġib magħhom il-ħajja pubblika.  Huwa importanti li l-Partit Nazzjonalista jkompli jressaq lejh nies ta’ valuri li jkomplu jagħmlu ġieħ lill-istorja ta’ dan il-Partit.  Lil Dolores insellmilha u mill-ġdid nirringrazzja għall-ħidma kollha tagħha, anke għal dik li għad trid tagħmel sa dakinhar tal-elezzjoni.

Spazju ta' kwalita' fl-Imdina

Il-bierah stajt nara b’ghajnejja kemm avvanza x-xoghol tar-rijabilitazzjoni fuq il-Foss tal-Imdina.  Minn foss li bilkemm kien accessabbli ghan-nies, jew fejn kien kien jintuza biss mill-ftit, mexjin biex nizviluppaw gnien mill-isbah biex jitgawda minn kulhadd matul il-gurnata kollha. Dan huwa  proġett li qed isir b'investiment ta' madwar 1.2 Miljun Ewro u mistenni jkun lest sal-bidu tas-sena d-diehla. 

 

Dan se jkun gnien bi spazju ta’ madwar 16-il tomna art (16,000 metru kwadru) u jibda minn Bieb il-Griegi, sa taħt il-Palazz Vilhena.  Sa ftit gimghat ilu partijiet mill-foss kienu mitluqa b’tennis pitches zdingati u parti konsiderevoli tal-foss kienet mehuda minn ground tal-football. Sakemm jitlesta l-gnien se jitkompla x-xoghol ukoll tar-restawr tas-swar li jharsu fuq il-foss. Ikolli nghid li certi kummenti li jinkitbu fuq l-electronic media verament ikunu minghajr bazi. Wiehed kiteb: “I guess these will be restored after the garden is inagurated damaging and dirtying the quality garden making it inaccessible again.” Le, habib mhux se jsir hekk. Ix-xoghol se jimxi in parallel. Is-sena l-oħra ntemm ix-xogħol metikoluz ta' restawr u konsolidament tas-swar ta' taħt il-Palazz Vilhena u s-sur ta' San Pawl.  

 

L-ghan principali tal-intervent fuq il-foss ma kienx biss li naghtu dak l-ispazju lill-pubbliku bhala gnien izda ridna wkoll nikxfu s-sbuhija tas-swar.  Hafna mis-sigar li kien hemm kienu qed jghattu u jtellfu mill-apprezzament vizwali u s-sbuhija tas-swar. Ghalhekk it-teknici anke wara li studjaw  xoghlijiet ohra li saru madwar swar ohra fil-Meditterranali, pproponew li s-sigar jitresqu lura halli ma jibqghux jghattu u inaqqsu mis-sbuhija tas-swar. Izda mhux talli mhux se nnaqqsu s-sigar talli se nhawwlu ferm aktar sigar milli hemm sa llum.    Wiehed kiteb fuq l-electronic media “mature trees were uprooted and new much smaller sapplings planted”.  Assolutament mhux minnu.  Is-sigar tac-citru li kien hemm gew transplanted, u ovvjament biex isir hekk, ikunu jridu jinzabru.  Meta bdejna naqilghuhom f’Gunju uhud kienu ghaglu biex jiktbu li dawn se jmutu, imma kif setghet jaraw il-gurnalisti b’ghajnejhom dawn ghadhom hajjin b’eccezzjoni ta’ wahdiet. 

 

Iz-zoni miftuha se jkunu miksija bit-turf naturali. L-ilma kollu li nġabar matul is-sena li għaddiet ġie trasferit f'ġibjun li jinsab fil-bitħa tal-Palazz Vilhena. Dan se jservi bħala wieħed mill-ġibjuni ta' riserva għall-ġibjun prinċipali eżistenti li jinsab fil-Foss, flimkien ma' zewgt igwiebi ohra li qed jinbnew bhala parti mill-progett.  Sistema ġdida tad-dawl se tkun qed tikkumplimenta l-proġett sabiex il-Foss ikun imdawwal u aċċessibbli għall-pubbliku anki filgħaxijiet.

56 Miljun għat-taffija mill-għargħar

Wara l-maltemp li kellna ġimgħatejn ilu ħareġ aktar car kemm kienet għaqlija d-deciżżjoni tal-Gvern li jinvesti parti sostanzjali tal-fondi ewropej fuq progett nazzjonali għat-taffija tal-għargħar. Fil-fatt se ninvestu 56 Miljun Euro biex isiru nterventi f’erba żoni biex itaffi l-problemi tal-għargħar fuq ir-residenti u kull min juża ż-żoni ta’ disa’ lokalitiajiet li huma Birkirkirkara, l-Imsida, Ħal-Balzan, il-Gżira, Wied il-Għajn, Ħaż-Żabbar, Ħaż-Żebbuġ, Ħal-Qormi u l-Marsa.  

 

Iż-żona l-aktar li tkun milquta hija dik bejn Hal-Lija u l-Imsida.  Infatti fuq dik iż-żona se jintefqu ‘l fuq minn 32 Miljun Euro biex issir mina minn taħt l-art minn H’Attard sa Ta’ Xbiex.  Wara bosta studji b’options differenti, intgħazlet l-option l-aktar effettiva, liema option ġiet anke approvati minn team tekniku tal-Kummissjoni Ewropea. Għaddejna mill-process tal-MEPA u mill-process tat-tenders (żewg processi twal hafna !) biex finalment il-Kuntrattur li rebaħ it-tender ingħata perjodu sa mill-1 t’April ta’ din is-sena biex jagħmel studju profond fuq l-aspetti ġeofiżiċi, jagħmel Construction Managment Plan biex ikun approvat mill-MEPA, kif ukoll jagħmel Traffic Management Plan. 

 

Issa nbeda x-xogħol fuq il-mina li se ssir bejn H’Attard u Ta’ Xbiex, liema mina f'certi partijiet tagħha se tkun saħansitra għolja tlett sulari.  Mina li se tkun twila mal-11 il-kilometru biex tieħu l-ilma li llum jegħrreq Hal-Lija, Balzan, B’Kara u l-Msida. Ma’ din il-mina se tiġi miżjuda mina oħra li tieħu l-ilma jkun ġej minn naħa tal-Kappara - San Gwann, li llum jeghrreq il-Gzira kull meta tagħmel maltempata. L-ilma kollu li jinġabar minn din il-mina se jibda jisbokka ġo Ta’ Xbiex. Il-kuntrattur qiegħed jimxi sew mal-kundizzjonijiet tal-kuntratt u fil-fatt f’dawn il-ġranet beda bl-iskavar għad dahla ta’ l-ewwel mina li tagħti minn H’Attard sa’ Birkirkara. Fil-ġimgħat li għaddew sar ukoll xogħol ta’ tindif mil-kuntrattur f’Wied Inċita kif ukoll inbeda xogħol għad-dħul tal-mina minn Wied Inċita. Fil-ġranet li ġejjin, kif ikun beda l-istadju tat-tħaffir propju tal-mina, il-mezzi tal-istampa se jiġu mistiedna biex jaraw ix-xogħlijiet fuq dan il-proġett. 

 

Permezz ta’ dan il-proġett għat-taffija tal-għargħar, li mistenni jitlesta kollu fuq perjodu ta' sentejn, se jkun ittripplat ukoll l-ammont ta’ xita li jinħażen peress li minn ġol-mini se jiġi ppumpjat ilma ġol-ġibjuni eżistenti jew oħrajn li se jinbnew. Fil-fatt il-proġett għandu l-potenzjal li jiġbor u jirreċikla mas-700,000 metru kubu ta’ ilma tax-xita.

IRENA - Lil hemm miż-żejt

F’dawn il-ġranet iltaqghu f’Malta mal-120 repreżentant minn pajjiżi li huma gżejjer bħalna biex jaqsmu l-esperjenzi tagħhom fuq l-enerġija rinnovabli. Dan is-summit ‘Renewables and Islands Global Summit’ jaf  it-twelid tiegħu fil-Konferenza dwar it-Tibdil fil-Klima li saret f'Durban fl-Afrika t’Isfel f’Dicembru li għadda.  Dakinhar kont iltqajt ma' Dr.Adnan Amin, id-Direttur Generali tal-IRENA, li hi l-aġenzija nternazzjonali għall-energija rinnovabbli, u appellajtlu biex tigi organizzata laqgħa li tagħti l-opportunita’ lill-mexxejja ta’ diversi gżejjer jaqsmu l-esperjenzi posittivi u dawk negattiva fil-mixja tagħhom lejn aktar enerġija nadifa.  Għamilt dan għax mill-esperjenza tagħna, gżejjer żgħar għandhom bosta diffikultajiet  li ħafna minnhom huma marbuta mal-limitazzjonijiet tal-art disponibbli għalihom, l-economies of scale tagħhom u anke problemi oħra ta' sigurta tal-enerġija, li gżejjer bħalna tant ibgħatu minnhom għal raġunijiet ovvji. 

 

Wara ftit li ltqajt miegħu, id-Direttur Ġenerali kkuntatjani biex laqgħa bħal din issir proprju f’Malta.  Ovvjament apprezzajt ħafna din il-proposta, aktar u aktar meta wieħed iqis li Malta saret membru tal-IRENA fl-2009.  Għal dan is-summit attendew ministri minn madwar 14-il pajjiż,  nies teknici ta’ kumpaniji fil-qasam tal-enerġija kif ukoll rappreżentanti ta’ investituri mid-dinja kollha.  Kellna magħna wkoll rapreżentanti mill-World Bank u l-Agenzija Internazzjonali tal-Energija. 

 

Dan is-summit tana l-opportunita’ nipreżentaw dak li għamilna sa llum kif ukoll niddiskutu l-pjanijiet tagħna għas-snin li ġejjin kemm biex niġġeneraw enerġija nadifa mix-xemx, mir-riħ u mill-iskart, li huma t-tlett sorsi li għandna għad-disposizzjoni tagħna sa llum.  Proprju din il-ġimgħa kelli l-opportunita’ nagħti l-letter of intent lill-konsorzju li se jinstalla pannelli fotovoltaici fuq area ta’ madwar 70,000 metru kwadru (il-qies ta’ madwar 9 pitches tal-football) ta’ bjut ta' binjiet tal-gvern.  Dan l-investiment ta’ madwar 20 Miljun Euro se jsir wara li 15-il kumpaniji kienu wrew interess wara sejħa pubblika (expression of interest) u wara process ta’ tender għal tlett kumpaniji li ġew shortlisted.

 

Kellna l-opportunita’ wkoll naqsmu magħhom anke d-diffikultajiet tagħna u naraw jekk huma għandhomx problemi simili u kif qed jafrontaw dawn id-diffikultajiet. Waħda mid-diffikultajiet li għandna aħna biex niġġeneraw enerġija mir-riħ ġejja mill-fatt li l-ibħra madwar Malta huma fondi ħafna, bl-eccezzjoni ta’ sikka waħda, u allura mhux daqstant facli teknikament u ekonomikament tinstalla windfarms madwar il-gżejjer tagħna.  U s-sikka li għandna hija waħda sensittivi għax jingħad li l-irdieden jistgħu jaffetwaw għasfur partikolari li jbejjet f’irdum  faccata ta’ din is-sikka. Għaldaqstant qed nintalbu neżaminaw aktar dawn l-impatti.  Studji bħal dawn iridu ż-żmien, u ż-żmien mhuwiex favur tagħna għax għandna miri li rridu nilhqu sal-2020.

Servizz iehor

Dan l-ahhar zort familja b’tifla li ghandha l-kundizzjoni Down syndrome.  Waqt li konna qed nitkellmu stajt nirrifletti kemm pajjizna mexa ‘l quddiem fil-mod kif nitrattaw persuni b’kundizzjoni bhal din.  Dan kien possibli wkoll bil-kontribut tal-Assocjazzjoni Down Syndrome f'Malta li twieldet f’pajjizna madwar 30 sena ilu, meta xi genituri hassew il-bzonn li jinghaqdu flimkien biex jaqsmu nformazzjoni u esperjenzi u jkunu ta' appogg ghal xulxin. 

 

Illum persuni li ghandhom Down syndrome huma rregistrati fl-iskejjel normali u allura qeghdin jibbenefikaw minn edukazzjoni nklussiva ma' shabhom l-ohra li m'ghandhomx dizabilita'. Dawn l-istudenti Down syndrome qeghdin ikunu mghejjuna mill-Learning Support Assistants (LSA's) matul is-snin edukattivi taghhom u dan biex jibbenefikaw kemm jistghu u bl-ahjar mod possibbli mill-edukazzjoni li joffri pajjizna.  

 

Illum persuni b’Down syndrome qed ikunu ntegrati wkoll fid-dinja tax-xoghol. Meta titkellem ma’ min qieghed ihaddem lil dawn il-persuni, kollha jghidulek li x-xoghol li jaghtuk hu xoghol tajjeb hafna. Huma persuni li l-anqas li jkunu assenti minn fuq il-post tax-xoghol u li huma habrieka.  

 

Sa ftit jiem ilu, is-sahha taghhom kienet qeghda tigi segwita mill-istat sal-eta' biss ta' 14-il sena. Grazzi ghall-hidma ntensiva tal-Assocjazzjoni Down Syndrome, intlahaq ftehim mal-Ministeru tas-Sahha li permezz tieghu nfethet klinika ghall-adulti li ghandhom Down syndrome. Din il-klinika, li qeghda tiffunzjona mill-poliklinika ta' B'Kara, bdiet tilqa' fiha l-ewwel klijenti taghha madwar tlett gimghat ilu. Din il-familja uriet l-apprezzament taghha ghal fatt li issa binthom se tkun tista tkun monitoored b'mod professjonali anke wara l-eta' ta' 16-il sena.  Dan is-servizz tahom aktar serhan tar-ras.

 

Dan is-servizz gie ppjanat u mfassal fuq livell internazzjonali bil-ghajnuna ta' kuntatti barranin li l-Assocjazzjoni ghamlet ghal dan il-ghan. Minn hawn inrid irrodd hajr lil din l-Assocjazzjoni li gharfet tahdem id f’id mal-Gvern biex dawn il-persuni jinghatalhom futur ahjar.

Carlo Maria Martini

İl-bierah wara nofsinhar hallina persunagg kbir, il-Kardinal Carlo Maria Martini, il-Gizwita li kien ghamel zmien twil Arcisqof ta` Milan. Miet proprju f`Milan fejn kien rega rritorna fl-2008 meta feggietlu l-marda tal-Parkinsons' disease, wara perjodu twil jghix fl-Art Imqaddsa. İl-Kardinal Martinı, li proprju din is-sena kien se jaghlaq 60 sena mis-sacerdozju tieghu, bhal Pawlu Gwanni II, qatt ma staha juri l-marda li kellu imma kkonfronta l-marda b'kuragg sal-ahhar ta' hajtu izda huwa rrifjuta li jtawlulu l-hajja artificjalment.

Martini kien qabel xejn bniedem tal-Knisja u espert tal-iskrittura mqaddsa. Kellu kapacita` kbira jitkellem mad-dinja, fejn in-nies kienu jieqfu biex jisimghuh. F`dinja li xi drabi hija nieqsa minn ghalliema li kapaci juruna jew jindikawlna t-toroq u l-ahjar ghazliet ghalina, il-vuci ta` Martini kienet wahda awtorevoli. Kien bniedem li bena hajtu fuq it-taghlim tal-Bibbja, liema Bibbja tant kien jaf sew u tant kien ihobb. Kien persuna li bi kliemu kien dejjem jiprova jnissel sens ta' tama f'dawk kollha li jisimghuh. Mhux ghax kien iwieghed hajja ahjar wara din, imma ghax kien kapaci jara t-tajjeb u d-dawl fejn haddiehor kien jara biss dlam u disperazzjoni. 

 

Nemmen li ghamel daqstant gid mhux biss ghax kellu fidi kbira, imma ghax kien kapaci jisma lil kulhadd inkluz lil dawk li ma kenux jaqblu mieghu. Qatt ma kien jiprova jahrab minn domandi difficli, anke fuq issues shan bhal dawk fuq il-bioetika, il-korruzzjoni fil-politika (irridu nıftakru li kien l-Arcisqof ta` Milan waqt l-iskandli ta`Mani Pulite) u anke fuq in-nuqqasijiet jew l-izbalji li sehhew fil-passat tal-Knisja. Fuq kollox Carlo Maria Martinı kellu fidi kbira fil-potenzjal taz-zghazagh u fid-dinjita` ta`kull persuna.