Gganti tal-iskultura

Il-gimgha l-ohra kelli l-opportunita’ nzur zewg wirjiet importanti marbuta mal-arti tal-iskultura f’pajjizna. L-ewwel wirja kienet dik dwar l-iskultur Censu Apap li ttelghet f’Ghawdex mill-Ministeru ghall-Ghawdex. Wirja dwar ggant tal-iskultura. Isem marbut ma’ bosta monumenti f’pajjizna. Monumenti lil Boffa, Borg Olivier, Churchill, Calì, Dante, Fra Diegu, l-Arcisqof Gonzi, Nerik Mizzi, Preziosi u l-Funtana tat-Tritoni. Dawn huma biss ftit mix-xoghlijiet ta’ skultura li rregalala Apap lil pajjizna.

Censu Apap twieled fil-Belt Valletta fl-1909. Laqtitni skultura li Censu Apap ghamel meta kien ghad kellu biss 14-il sena. Skultura ta’ ohtu u wiehed minn hutu. Kapulavur ta’ tifel. Impressjonanti. Gab l-espressjonijiet taghhom perfetti. Jinghad li minn meta kien ghadu l–iskola dejjem kien ikollu xi bicca tafal f’idu taht il-bank biex jimmudella xi haga.

Censu Apap kompla jitghallem l-iskultura fil-British Academy of Art ta’ Ruma taht id-direzzjoni ta’ Antonio Sciortino. Ftit wara li gie lura, rebah, meta kien ghad kellu biss 22 sena, il-kompetizzjoni pubblika biex isir monument lil Fra Diegu. Hafna studjuzi jsostnu li Censu Apap kellu memorja fotografika. Kien jinnota l-espressjonijiet b’heffa liema bhalha. Kien gie kummisjonat ukoll minn Lord Mountbatten biex hadem bosta bustijiet ta’ membri tal-familja Rjali. Dan il-fatt kien qanqal rabja u ghira fost l-artisti Inglizi li hassewhom umiljati li l-familja Rjali kienet qeghda tikkummissjona Malti u mhux lilhom.

Wirja ohra li rajt hija dik li ttelghet fic-centru tal- Bank of Valletta f’Santa Venera minn Paul Haber. Wirja li gabret taht saqaf wiehed bosta mix-xoghlijiet ta’ dan l-artist versatili. Haber twieled fix-Xewkija u fl-1962 mar jistudja l-iskultura fi 3 kulleggi barra, fl-Italja u Renju Unit. Laqtitni hafna l-versatilita’ tieghu. Arti moderna fit-tafal, f’diversi forom, f’diversi kuluri u texture. Jidher car li Haber jispira ruhu mill-forom tan-natura. Waqt li dort il-wirja mieghu, Haber kellimni fuq ix-xewqa tieghu li jressaq l-arti vicin in-nies u fil-postijiet tan-nies. Aktar milli nistennew li l-pubbliku jmur hu jara l-arti, l-idea hi li jiehu l-arti fl-ispazji li l-pubbliku diga juza.